چرا آرا اسپیواك مهم است؟
استعمارستیزیم، اما نظریه نداریم؟، غفلت از آثار اسپیواك
جاوید شو: گایاتری چاكراورتی اسپیواك یكی از مهم ترین اندیشمندان حال حاضر جهان در حوزه نظریه ها و رویكردهای نقد پسااستعماری است. از این فیلسوف فرهنگ تابحال هیچ كتابی به فارسی ترجمه نشده است.
به گزارش جاوید شو به نقل از مهر، به نظر می آید كه جریان ترجمه آرا متفكران غربی در ایران مسیر درستی را طی نمی نماید. گاه اندیشمندی در ایران مد شده و ترجمه های بسیار از آثار او عرضه می گردد و حتی امكان دارد یك كتاب با ترجمه های گوناگون و عناوین متفاوت منتشر شود، اما به متفكران مهم دیگر توجهی نشود. این مشكل در حوزه ترجمه آثار متفكران مهم و اثرگذار در قیدِ حیات بیشتر به چشم می خورد.
گایاتری چاكراورتی اسپیواك، متفكر در قید حیات هندی ــ آمریكایی، از این دست از اندیشمندان است. نظریه های وی بخصوص برای جامعه امروز ایران در حوزه های فرهنگ و سیاست می تواند بسیار اثرگذار باشد و طرحی نو در جریان های نقد بیاندازد.
مشكل ما كمبود نظریه است و برای افتادن در راه تولید نظریه نیاز داریم تا ابتدا نظریه های جهانی را بومی نماییم و اندیشه اسپیواك خلا ما را در این حوزه پر می كند. ازاین رو مترجمان و مفسران باید به ترجمه آرا اسپیواك و در دسترس قرار دادن آن به جامعه ایرانی بیشتر از پیش بكوشند. منظومه فكری اسپیواك نزدیكی زیادی به فرهنگ ایرانی ــ اسلامی دارد و می توان به بومی سازی آن فكر كرد.
چرا آرا اسپیواك مهم است؟
غرب ستیزی و مبارزه با استعمار یكی از مهم ترین ایده های معمار انقلاب اسلامی ایران و انقلابیون بود، اما اینكه تا چه میزان توانستیم استعمارستیزی را در رویكردهای سیاسی، فرهنگی و اقتصادی كشور پیاده نماییم، جای بحث دارد.
اینكه ما منتقد استعمار هستیم، اما در اقتصاد رویكردهای او را دنبال می نماییم یكی از ایرادات ساختاری ماست كه به نظر می آید به علت نبودن نظریه های كاربردی رخ داده است. نظریه «غرب زدگی» احمد فردید به علت یكپارچه انگاری غرب در نظر او كارآیی چندانی برای امروز ما ندارد.
متاسفانه ما چندان به نظریه های مهم بخصوص در رویكردهای پسا استعماری در اندیشه، هنر و ادبیات روی نیاورده و آثار مهم را ترجمه نكرده ایم و اسپیواك یكی از مهم ترین اندیشمندان در نظریه های پسااستعماری به شمار می آید.
اسپیواك استاد صاحب كرسی در دانشگاه كلمبیا بوده و عضو بنیان گذار انستیتو ادبیات تطبیقی و جامعه این دانشگاه است. در منظومه فكری اسپیواك قواعد سنتی پژوهش عقلی ــ منطقی دانشگاهی افق های دید را نسبت به اجتماع، سیاست و اقتصاد محدود كرده است. او اصرار دارد قبل از آنكه چیزی درباره متن اقتصادی، جهانی سازی یا ستم جامعه پدرسالار بر زنان جهان سوم، بیاموزیم، ابتدا باید آموخته های خود از نظامم تبعیض آمیز دانش غربی را ناآموخته تلقی نماییم. اسپیواك اعتقاد دارد كه این نظام با برخورداری از امتیازهای ویژه خود، به صورت غیرمستقیم در خدمت منافع دوران استعمار و نواستعماری قرار داشته است.
آثار و آرا اسپیواك
اسپیواك در جهان اندیشه بیشتر به علت مقاله معروف و بحث برانگیزش با نام «آیا زیردستان می توانند سخن بگویند؟» كه از متون پایه ای پسااستعماری به شمار می آید، شناخته می شود. مقاله ای كه در ایران هنوز رنگ انتشار به خود ندیده است. اسپیواك همینطور شاگرد پل دومان بود كه بعد از ژاك دریدا مهم ترین فیلسوف و نظریه پرداز حامی نظریه «واسازی» است. (از پل دومان هم منابع چندانی به فارسی ترجمه نشده اس.) بنابراین اسپیواك كتاب درباره دستور زبان شناسی» دریدا را ترجمه كرد ومقدمه مشهوری بر آن نوشت.
به طور كل اسپیواك را بیشتر به جهت كاربرد آشكارا سیاسی نظریه های انتقادی و فرهنگی معاصر برای به چالش كشیدن استعمار در روش های خوانش و اندیشیدن درباره ادبیات و فرهنگ می شناسند. باید اشاره نمود كه رویكرد و دامنه نظریه پردازی اسپیواك زمینه های گوناگونی را در برمی گیرد؛ از ماركسیسم و فمینیسم گرفته تا واسازی و نظریه پسااستعماری. همینطور نظریه او درباره جهانی سازی هم از نظریه های پیشرو در این زمینه به حساب می آید. یكی از مهم ترین كتاب های وی «منتقد پسااستعماری» نام دارد كه در سال ۱۹۹۰ منتشر گردید.
اسپیواك در بازار كتاب ایران
با تمام اهمیت اسپیواك در جهان فرهنگ و اندیشه، اما تنها یك كتاب درباره او به فارسی انتشار یافته و هنوز كتاب های وی رنگ بازار اندیشه ایران را به خود ندیده اند، این در صورتی است كه در كتاب ها و مقالات تالیفی در حوزه فرهنگ و ادبیات ارجاعات بسیاری به آرا و اندیشه های وی می گردد.
نام كتاب انتشار یافته درباره این فیلسوف فرهنگ «گایاتری چاكراورتی اسپیواك» است. نویسنده این كتاب استفان مورتون و مترجم آن ترجمه نجمه قابلی است. «گایاتری چاكراورتی اسپیواك» در سال ۱۳۹۲ توسط نشر بیدگل با شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه منتشر گردید و با عنایت به نایاب شدن آن، هنوز رنگ تجدید انتشار به خود ندیده است.
همچنین در سایت كتابخانه ملی كتاب «آیا فرودست می تواند سخن بگوید» اسپیواك با ترجمه ایوب كریمی توسط نشر فلات ثبت شده است، اما خبری از این كتاب در بازار كتاب ایران نیست. همینطور دو مقاله اسپیواك هم مقرر است در قالب كتاب «نظریه در حاشیه» با ترجمه پیمان خان محمدی از جانب نشر بان منتشر شود.
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب