پرونده تمنای شهرت -۱

امپریالیسم تیك آبی در عصر نمایش

امپریالیسم تیك آبی در عصر نمایش

جاوید شو: پرونده تمنای شهرت از امروز منتشر می شود. این پرونده به دنبال این است كه نشان دهد چگونه تمایل به شهرت در فضای واقعی و مجازی تبدیل به تبعاتی اجتماعی در دوران جدید زندگی ایرانیها شده است.



خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ- فاطمه کریمی: تیک آبی اینستاگرام را حتما دیده اید. ستاره ای آبی که تیک سفیدی روی آن قرار گرفته. دریافت این نشانه ی شوالیه از پیام رسان های اجتماعی مانند توییتر، اینستاگرام و یا فیس بوک شرایط خاصی دارد. البته مهم نیست که شما رئیس جمهور یا بازیگر نیستید. کافی است دیده شده باشید و در یک کلام، مشهور باشید. مابقی شرایط هم خود به خود جور می شود. مثلاً اینکه اکانت شما جعلی نباشد و یا فعالیت بالایی داشته باشید.
البته قبل تر از اینها این لوگو، نشانه ای برای جداسازی کمپانی ها و سازمان ها از اکانت افراد بوده است. تیک آبی آدم ها را جدی می کند. به شما می گوید با یک اکانت تضمین شده مواجه هستید و می توانید به آن اعتماد کنید. اما اینکه این شهرت از کجا به دست آمده، برای متولیان تیک آبی اصلاً محل بحث نیست.
ده قرن پیش، برای گرفتن تیک آبی باید چندین جلد کتاب از ستاره شناسی و طبابت تا شعر و اخلاق می نوشتی، تا شاید چند سال پس از مرگت یک تیک نسبتاً آبی بگیری. تا همین سی سال پیش هم سر زبان ها افتادن مناسبات سختی داشت، یا باید بازیگر و فوتبالیست می بودی یا صاحب کتاب و نظریه. حالا سال هاست که به لطف شبکه های اجتماعی هر کسی دوبرابر گوش و چشم دارد. ارتباطات هم چند برابر شده اند. به دیدن هرچیزی عادت کرده ایم. همیشه چیزهایی وجود دارد که دلمان بخواهد ببینیم و از سویی همیشه می توانیم چیزهایی که می خواهیم را نشان دهیم. تصاویر خانوادگی و حریم شخصی تعریف متفاوت تری گرفته اند و ارتباطات تا جایی که دلمان بخواهد قابل گسترش است.
اصلاً مهم نیست در زمینه ای تخصص داشته باشید یا نه می توانید بامداد که از خواب بیدار می شوید راجع به هر چیزی نظر بدهید و از تک تک کارهای روزمره تان تولید محتوا کنید. می توانید پسر بچه سه ساله ای باشید و با تلفظ اشتباه یک کلمه سر زبان ها بیفتید، معتاد باشید و سفارش بهداشتی ارائه نمایید و یا خانم خانه داری باشید که دستور غذایی روزانه اش را به اشتراک می گذارد. اصلاً ساده تر از این ها هم هست. می توانید از غذاهایی که در رستوران ها می خورید فیلم تهیه کنید تا پس از مدتی به یک تیستر جذاب تبدیل شوید.
موج شهرت در کمین خامشی پر می زند
به دست آوردن این امتیاز در بستر فرهنگ معیوب فضای مجازی، کار را ساده تر می کند. به هر حال ما در جامعه ای زندگی می نماییم که نظام سیاسی آن قابلیت تولید فرهنگ مستقل ندارد. حالا هر کسی از هر قشری با هر سن و سالی می تواند مخاطب شما در فضای مجازی باشد. مخاطبینی که اکثراً بواسطه ی همین گسترش ارتباطات و امکانات عادت به دنبال کردن افراد مختلف کرده اند و مصرف کننده های خوبی برای محتوای شما شده اند. می توانید هر چیزی را که دلتان می خواهد در اینستاگرامتان فریاد بزنید و ببینید هستند کسانی که تحت تاثیر شما قرار بگیرند و روز به روز شاهد افزایش پیج هایی با عناوینی مثل، خانم توت فرنگی، رنگی رنگی جان، فلانی بیوتی، فلانی فری استایل و.. باشیم. این اثرگذاری اعتماد به نفس خوبی به شما می دهد و شما را به ادامه ی فعالیتتان ترغیب می کند. به هر حال چند هزار نفر شما را دوست دارند و منتظر نمایش های شما هستند. در این زمینه سید محمد مهدی زاده در کتاب «نظریه های رسانه» به شرح نظریه ی «تصویر و نمایش» می پردازد و می نویسد:
«دبور، نمایش را عبارت از مجموعه انگاره های بصری و تصاویری می داند که در جریانی فراگیر با هم ترکیب می شوند و از آمیزش آنها، جانی ساختگی پدید می آید که به کلی از مناسبات اجتماعی زندگی واقعی جدا است.»
گوشه گیران ایمن از آفات شهرت نیستند
شما دیده می شوید! مورد توجه قرار می گیرید و هر حرکت شما، هزاران دنبال کننده خواهد داشت. می توانید تبلیغات داشته باشید و چند صد میلیون در ماه در بیاورید، مدل لباس و آتلیه های عکاسی شوید و روز به روز کاله برایتان شیر و دوغ بفرستد، برندهای کیف و کفش هم تامین تان می کنند. برای کَت واک مزون های خیابان فرشته ازتان دعوت می شود. دوست های مشهور پیدا می کنید و هر روز بیشتر شناخته می شوید. البته ممکنست بعد از مدتی در این فضا عادی شوید و مخاطبانتان ریزش کند. اما نگران نباشید! می توانید با کمی جنجال و اعتراض خودتان را سر زبان ها نگهدارید. خدا را چه دیدید شاید همین اعتراضات اینستاگرامی شما، پرونده سیاسی برایتان به وجود آورد و آسان تر پناهندگی گرفتید، آن طرف آب صاحب برند شخصی تان شوید و از بازاریاب به مدیرعامل تبدیل شوید.
فرهاد ز کوه کندن بی بنیاد آوازه شهرتش در آفاق افتاد
افراد مشهور عمدتاً تبدیل به الگوهایی می شوند که مردم در امور زندگی خود به آنها رجوع می کنند. این افراد از انتخاب لباس تا رای در انتخابات و بحران های اجتماعی، محل رجوع می شوند. از طرفی با جامعه ای رو به رو هستیم که عادت به مصرف کنندگی، حتی از نوع مجازی دارد، جامعه ای که نوجوانان آن حین بلوغ و شکل گیری هویت با بی شمار الگوی رفتاری جذاب مواجهند و بجای رسیدن به تفکر و شخصیت مستقل، به تقلید از الگوهای دست دوم می پردازند. این جاست که چگونگی کسب شهرت موضوعیت پیدا می کند. هستند کسانی که بواسطه هوشمندی و تخصص به شهرت برسند اما نمی توان حجم انبوه افرادی که بواسطه اغواگری یا جنجال سازی به شهرت می رسند را نادیده گرفت. مثلاً بانوانی که بخاطر سلیقه خوب درخانه داری هزاران بازدیدکننده دارند، الگوهای در دسترسی برای خانم های خانه دار هستند تا به جایگاه اجتماعی هم برسند. شهرت حالا انقدر وسوسه کننده و دم دستی است که والدین آنرا ضامن آینده فرزندانشان می بینند و پدیده «کودک کالایی» را شکل می دهند که در ادامه این پرونده به تفصیل به آن می پردازیم. الگوی مادرانی که از زیبایی و شیرینی فرزندانشان برای کسب درآمد استفاده می نمایند، بسیار گسترش یافته تا جایی که حتی حاضر به آزار فرزندانشان هستند تا بیشتر دیده شوند. پسرانی که در جمع دوستانشان بذله گویی می کنند، می توانند در اینستاگرام به کمدین های جدی تبدیل شوند و با نازک کردن صدا و مقنعه سرکردن، بیشتر از یک مهندس کامپیوتر کسب درآمد کنند. تازه عروسانی که دوستانشان را در جریان خرید جهیزیه شان قرار می دهند هم پس از ازدواج تبدیل به «ودینگ پلنر» می شوند و با سابقه یک سال زندگی زناشویی، در باب سختی های زندگی مشترک مطلب می نویسند. به اشتراک گذاشتن روزمرگی ها مسئله ای کاملاً شخصی و سلیقه ای است اما کسب شهرت بواسطه سبک زندگی روزمره باب رقابت بر سر شهرت را بیشتر باز می کند.
ای کاش برین شهرت بی اصل بمویند
این تمنای شهرت موجب شگل گیری عناوینی مثل سلبریتی، اینفلوئنسر، بلاگر، ولاگر و … می شود که البته در علم دیجیتال مارکتینگ هرکدام تعریف به خصوصی دارند. باورتان بشود یا نه بیشترین تعداد فالوور اینستاگرام در ایران متعلق به حسن ریوندی است. او ۱۳.۵ میلیون فالوور دارد در صورتیکه مارک زاکربرگ، موسس فیس بوک را تنها ۶.۳ میلیون نفر دنبال می کنند. یک میلیون نفر علی کریمی را بیشتر از ژاوی، ستاره ی سابق بارسلونا دنبال می کنند.
دلمان بخواهد یا نه، سلبریتی ها و افراد مشهور زندگی ما را غیر مستقیم اداره می کنند. از تاثیر در سلیقه ما برای انتخاب لباس گرفته تا شرکت در انتخابات. در این خصوص تیموتی کالفید در مقاله ای با عنوان «سلبریتی ها به چه درد می خورند» می نویسد:
«طی چند دهه‌ی اخیر، سلطه‌ی فرهنگ شهرت در جامعه‌ی ما افزایش یافته است. بله، آدم های معروف در بیشترِ طول تاریخِ بشر قسمتی از نمای فرهنگی بوده اند. اسکندر کبیر باشد یا لُرد بایرن فرقی نمی نماید. مردم همیشه شیفته‌ی آدم های مشهورند. اما نقش فرهنگ شهرت هیچ گاه به این میزان و در جهات متنوع، برجسته نبوده است. این فرهنگ شهرت روی تصمیمات فردی مراقبت و سلامت، تأثیر بسزایی دارد؛ یعنی روی کارهایی که می نماییم تا سالم بمانیم و دیدگاه هایی که درباره‌ی جسم خود، کالاهایی که می خواهیم داشته باشیم یا آرزوهای شغلی آینده مان داریم. دوست داشته باشیم یا نه، فرهنگ شهرت تأثیر عمیقی بر جهان ما دارد و چارچوب فکر ما درباره‌ی مسائل مهم را می سازد و حتی بر دید ما به جایگاه خودمان در جهان تأثیرگذار است.»
مشخص است که مشهور بودن به خودی خود مذموم نیست اما نحوه کسب آن و چگونگی حفظ آن خود محل بحث است. خیلی از افراد با بهره گیری از شهرت خود کارهای انسان دوستانه می کنند، خیریه راه می اندازند و در نهایت به همبستگی مردم کمک می کنند. مثلاً لئوناردو دیکاپریو صفحه اینستاگرام خودرا وقف محیط زیست کرده است یا همین محسن چاووشی خودمان که به آزادی زندانیان محکوم به اعدام می پردازد.
هنر شد خواسته، تمییز بازار و تو سوداگر طمع زندان شد و پندار زندانبان، تو زندانی
اما مسئله شهرت مفهومی دو جانبه است. لازمه ی کسب شهرت، توجه مخاطب است و از سویی ذائقه مخاطب تحت تاثیر افراد معروف است. اینکه مخاطب مفعول است یا فرد مشهور، محل بحث است. عده ای از دانشمندان ارتباطات معتقدند مخاطب است که با درخواست های خود به متولیان فرهنگی جهت می دهد تا مطابق میل او رفتار کنند. جان فیسک در نظریه ی مقاومت مصرف کننده بیان می کند:
«با استفاده از واژه «مردم»، مخاطبان رسانه ها را نه بعنوان توده همسان و منفعل، بلکه مجموعه ای سیال، نا متناجس و خلاق تعریف می کند که در حال تغییر و جابه جایی هستند و در مقوله ی ایستای اجتماعی نمی گنجند. وی با اذعان به اینکه ما می توانیم تلویزیون یا فیلم تماشا نکنیم، اما نمی توانیم تعیین نماییم که تلویزیون و سینما چه چیزی را برایمان پخش کند، تاکید می کند که با این وجود مصرف کنندگان سازندگان فرهنگ عامه هستند، برای اینکه آنها تعیین می کنند که چه چیزی متناسب و درخور عامه است. اگر تولیدات فرهنگی و رسانه ای فقط عرضه کننده علایق ایدئولوژیک مسلط باشند و امکان لذت و معانی جایگزین را فراهم نکنند، از جانب مصرف کننده مورد پذیرش قرار نمی گیرند.»
عده ای اما این نگاه را خوشبینانه می پندارند و از ظهور امپریالیسم فرهنگی حرف می زنند، سراغ مناسبات اقتصادی می روند و شکل گیری کمپانی هایی مثل هالیوود و دیزنی لندها را، گسترش بی رویه الگوهای مصرفی بواسطه جادوی تصویر و رسانه را نشان می داد.
شهید آوینی در مقاله توسعه یافتگی، اتوپیای قرن حاضر می نویسد: «قهرمان سازی یکی از ارکان محتوایی تبلیغات غرب و راهی است که دولت های استکباری و سلاطین امپراطوری های اقتصادی دنیا برای تعدیل و تنظیم مولفه های اجتماعی در جهت تمایلات و هوای شیطانی خویش یافته اند. تاریخ تبلیغات سینمایی و تلویزیون غرب با فرار از واقع گرایی در چارچوب شخصیت های مضحکی مانند لورل وهاردی شروع می شود و با عبور از مرحله بازسازی اسطوره های افسانه ای یونان باستان، پای به مرحله قهرمان سازی در جهت بنیان گذاری نظام ارزشی سرمایه داری و تعدیل و کنترل واکنش های روانی و اجتماعی مخالف با آن می گذارد و در این مرحله، بررسی قهرمان های مخلوق تبلیغات می تواند مسیر اجتماعی غرب را در راه قبول ارزش های نوین سرمایه داری به ما نشان دهد.»
البته نوع این امپریالیسم فرهنگی در شرق و غرب متفاوت می باشد. در جامعه غربی موضوع سلطه کمپانی ها و متولیان فرهنگی بر هدایت جامعه است. مخاطب این باشگاه های شهرت در غرب، مردمی با فرهنگ آشنا هستند، اما در شرق ما با امپریالسم فرهنگی روبه رو هستیم.
مهدی زاده در کتاب خود اینگونه شرح می دهد: «هربرت شیلر، امپریالیسم فرهنگی را نوعی نفوذ اجتماعی می داند که بوسیله آن کشوری اساس تصورات، ارزش ها، معلومات و هنجارهای رفتاری و همین طور سبک زندگی خودرا بر دیگر کشورها تحمیل می کند. در این تاثیرگذاری و نفوذ اجتماعی، مضامین و محتوای رسانه ای چون فیلم های سینما، سریال ها و برنامه های تلویزیونی و ماهواره ای، تیلبغات تجاری و.. بیشترین نقش را ایفا می کنند.»
البته این مباحث ریشه در تاریخ غربی دارد. پس از جنگ جهانی و از بین رفتن خیلی از تفکرات توده ای باب آزادی در مصرف باز شد و مردم به مصرف بی رویه از هرچیزی تن دادند که مصرف رسانه ای از آن جدا نیست. درکتاب نظریه های رسانه به این نکته این گونه اشاره شده است:
«نظریه های مصرف پاسخی بود به رویکردهای رفتارگرایی، ساختار گرایی، مارکسیسم و پدرسالاری که بر قدرت تولید مادی تاکید می کردند. از این منظر، رسانه ها مواد لازم برای ایجاد هویت، لذت و قدرت می دانستند.»
ندیدی لاشه های مطبخ خونین شهرت را اگر دیدی، چرا بر سفره اش هر روز مهمانی
در نهایت بستر رسانه به میدان جنگی همه جانبه تبدیل گشته است که در آن فرهنگ ها، مردم، سلبریتی ها و سیاسیون با هم مقابله می کنند. شناخته شدن و معروفیت در چنین فضایی کار دشواری نیست و هر فرد ساده ای با یک گوشی موبایل می تواند در این میدان برای شهرت مبارزه کند.
شدت این جنگ تا جایی بالا گرفته که مدیران فرهنگی ما هم تسلیم آن شده و از الگوی تاثیرگذاری سلبریتی ها بر مردم استفاده می نمایند. مصداق پررنگ این روزهای این سیاست هم «عصر جدید» است. کارخانه ای که بطور رسمی سلبریتی تولید می کند و البته توجیهات خاص خودش را دارد که در ادامه این پرونده به آن می پردازیم. اما ایا اساساً این الگوی سلبریتی سازی اشتباه است؟ اگر اشتباه است چرا با سلبریتی کردن شخصیت های مذهبی مثل مداحان و روحانی ها، در رسانه های رسمی به آن دامن زده می شود؟ یا با ارائه نمونه های حزب اللهی مثل دکتر بشیر حسینی اهتمام در تعدیل فضای حاکم بر این افراد داریم؟ یا با الگوسازی های مدرن اهتمام در ترمیم خلا الگوهای درست داریم؟
می خوردم می خوردم در شهرت می گردم
از شاخص ترین جنگجویان دنیای شهرت می توان به امیرحسن مقصودلو یا همان امیر تتلو اشاره نمود. تتلو در تاریخ دهه اخیر حضور بسیار پررنگی داشته. از شروع رونق سبک موسیقی شش و هشت تا روی بورس آمدن رپ، از پشتیبانی از میرحسین موسوی تا ابراهیم رئیسی. ما تصاویر خیلی از تتلو در ذهن داریم. او را در زمین فوتبال و حتی ناوشکن جماران هم دیده ایم. کسی که امروز از تشکیل حرمسرا صحبت می کند همان است که روزی از الهام چرخنده حمایت کرده است. خیلی ها تتلو را مظنون به اختلالات روانی مثل شخصیت خودشیفته و یا شخصیت نمایشی و ضد اجتماعی می دانند. افرادی مثل محمدرضا زائری از او بعنوان قربانی سیاست گذاری های غلط مسئولین فرهنگی یاد می کنند. عده ای هم امثال تتلو را الگوی رفتاری جوانان دهه هفتاد و هشتاد می دانند. جوانانی که با رفتار ضد اجتماعی می کوشند همیشه در صحنه باشند. حالا تتلو فرمانده لشکر تتلیتی های ۱۵ -۲۰ ساله ایست که نمی دانند بغض فروخفته خودرا چگونه فریاد بزنند. اما در اصل زندگی پرتلاطم تتلو فارغ از مسائل روانی او، دست و پا زدن شخصی است که می خواهد در راه شهرت بماند. کسی که اهتمام دارد تمام اقشار جامعه را تحت تاثیر قرار دهد و از مقامات مذهبی ایران و فرح پهلوی همزمان برای حضور در کنسرتش دعوت می کند. در ادامه این پرونده خواهیم گفت چه چیزی مانند شهوت شهرت می تواند کسی را مجبور کند دست به هر کاری برای دیده شدن بزند و تبدیل به یک جوک اجتماعی شود؟



منبع:

1399/04/10
14:04:00
5.0 / 5
3372
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)

تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
لطفا شما هم نظر دهید
= ۲ بعلاوه ۴
جاوید شو جاوید شو