سیاه بودن لباس عزا یك قرارداد نانوشته است
جاوید شو: عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور معتقد است: در زمانه ما نشانه شناسی رنگ سیاه بخصوص برای عزای امام حسین ضد السلام به راه دیگری رفته است.
لیدا فتحی در گفت وگو با ایسنا، عزاداری عاشورا برای شیعیان ذخیره ای تمام نشدنی است و هرگونه دخل و تصرف در آیین های عاشورایی باید با پژوهشی عمیق و با آگاهی ژرف درباره این پدیده منحصربه فرد صورت گیرد.
این مدرس دانشگاه اضافه كرد: لباس هم یكی از عناصر مهم و چشمگیر آیین های عاشورایی است و اگر دقت نماییم، به راحتی متوجه می شویم لباس مثل رسانه و پرچمی كاملاً آشنا فرا رسیدن محرم و ایام تعزیت امام حسین (ع) را اعلام می كنند و به یك باره چهره شهرهای شیعه و جمعیت های شیعه در سراسر دنیا هویت خویش را به روشنی اعلان و اعلام می كنند.
او افزود: این مسئله با یك شگرد ساده، یعنی پوشیدن لباس سیاه رخنمون می گردد. می دانیم كه در قرون نخست و به صورت دقیق تا زمان سقوط عباسیان، یعنی اوایل قرن هفتم هجری، سیاه رنگ مورد علاقه آن ها بوده است. در روایتی از حضرت امیر ضد السلام هم سیاه رنگ كبر و غرور فرعون معرفی می گردد ولی در زمانه ما نشانه شناسی این رنگ و بخصوص برای عزای امام حسین ضد السلام به راه دیگری رفته است.
فتحی با اشاره به اینكه برای نوآوری در زمینهٔ لباس عاشورایی باید به چنین نكاتی دقت كرد، اظهار داشت: مثل اینكه آیا می گردد رنگ های دیگری را برای لباس این نمود بزرگ برگزید؟ به گونه ای كه حس یكپارچگی امت در این روزها از بین نرود.
این مدرس طراحی لباس و گرافیك افزود: مسلمانان در دو زمان رخت طبقه و قوم و نژاد را كنار می گذارند و مثل روز حشر همه در ظاهر یكی می شوند. یك بار در روزهای حج و یك بار هم در روزهای تعزیت حسینی ضد السلام. یك بار سفید و یك بار سیاه. سفید بودن احرام واجب است ولی سیاه بودن لباس عزا فقط یك قرارداد نانوشته است و گاهی این قرارداد هم در میان طوایفی رعایت نمی گردد، مثلاً بعضی از عزاداران شبه قاره سفید می پوشند.
او با اشاره به اینكه عزاداری و مناسك آن طی قرن ها مثل موجودی زنده رشد یافته و متكامل شده اند، افزود: تشكیلات دقیق هیئت های سنتی و اركان آن ها طی زمان جوری چیده شده اند كه بتوانند با یك اجرا و پرفورمنس تكرارشونده هم خود و هم مخاطب عزا را با گریستن و گریاندن و حتی تظاهر به گریه كردن به پالایش روحی برسانند.
فتحی بیان كرد: این عناصر قراردادی تكراری به شكلی در طول زمان عمل كرده اند كه گاهی مخاطبان یعنی كسانی كه منتظر دسته های عزاداری و ورود آن ها به مجلس هستند، با دیدن سر پرچمی رنگی كه خم شده و از در خانه یا مسجد یا بقعه ای وارد می شود، هزار خاطره را در دم مرور كرده، به ناگاه بغض فرورفته اش می تركد. بارها و بارها چنین صحنه هایی در مجالس عزاداری قابل دیدن است.
این مدرس دانشگاه با اشاره به اینكه هنرمندان و به طوركلی اهل فكر و نظر باید مراقب این قراردادها باشند، اضافه كرد: ما مردم و شیعیان در هرجای دنیا به منظور زندگی ایمانی روزمره خود نیازمند امام حسین ضد السلام هستیم. واقعیت این است كه ورود به محضر امامان دیگر به این راحتی نیست و گاهی خیلی دشوار می باشد. ولی امام حسین (ع) بابی گشوده برای همگان هستند. به قول زنده یاد رسول ملاقلی پور، كارگردانی كه از دستش دادیم، باید مواظب باشیم این ظرف قیمه امام حسین را از دست مردم نگیریم.
او با نقل جمله ای از شهید استاد مطهری كه می گوید « شهید حماسه آفریده است و گریه بر شهید، شركت در حماسه او و هماهنگی با روح او و موافقت با نشاط او و حركت در موج اوست». افزود: طراحی لباس عاشورایی باید همین عناصری را تولید كند كه شهید مطهری می فرمایند. امكان دارد در نگاه اول كار سختی به نظر برسد ولی حتماً شدنی است.
فتحی افزود: در زمانه ما بارها جریان ها و تك ستاره های هنری ظاهر شده اند و مردم با آن ها ارتباط عمیقی برقرار كرده اند مثل خط معلی استاد حمید عجمی بعنوان یك جریان هنری یا تابلوی عصر عاشورای استاد محمود فرشچیان كه در هر كوی و برزنی از خانه مراجع تقلید شیعه تا خانه دورترین مردم روستایی می گردد آن را دید و یا تصنیف معجزه وار آمدم ای شاه پناهم بده استاد كریم خانی و آقای آریا عظیم نژاد.
این مدرس دانشگاه اظهار داشت: ما باید امیدوار باشیم و با این هدف به لباس عاشورایی فكر نماییم كه بالاخره می گردد و می توانیم كه لباسی در تراز این مهم ترین واقعه همه اعصار برای اهل ایمان و متناسب با روح زمانه خودمان طراحی نماییم.
وی همینطور به روضه خوانی در این ایام اشاره و بیان كرد: چنان كه می دانیم روضه به معنای باغ است. روضه خوانی به خواندن كتاب روضه الشهدا كه چندان كتاب معتبری هم نبوده است ولی این قدر هست كه یك ترم به فرهنگ شیعه افزوده است، برمی گردد. وقتی عزاداری شركت در بستان و روضه و گلستان شهداست می شود، چنین خیال كرد كه طراحی لباس عاشورایی هم باید بتواند چنین امری را القاء كند.
فتحی درباره چگونگی این اتفاق اظهار نمود: این كار مستلزم سال ها ممارست نیروهای مستعد هنرمند طراحی لباس و پارچه و حتی گرافیك است تا به اثری برسیم كه بتواند مأموریت رسانه لباس را در دورترین جاهای كره ارض به انجام برساند و ندای هل من ناصر ینصرنی امام را منتقل كند. چه بسا از راحت ترین روش ها و البته با تأثیر مناسب در حوزه طراحی لباس عاشورا استفاده از تایپوگرافی از طرفی و استفاده از طرح های گرافیكی و نقاشی روی پارچه و لباس باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه پیام نور افزود: به نظرم همان گونه كه تصور معماری اسلامی منهای كتیبه خیلی دشوار می باشد و ظرفیت كتیبه ها برای تولید حس و روح و جان بناهای اسلامی به كار رفته است می توان به شكل هنرمندانه ای از نوشته ها در لباس هم بهره برد. همینطور با مطالعه متون تاریخی می گردد رنگ هایی را كه متناسب با مفاهیم عاشورایی هستند، استخراج كرد و در طراحی لباس از آن ها بهره برد.
او با اشاره به اینكه مثلا جایی خواندم كه حضرت علی زمانی كه تصمیم داشتند به جنگ بروند سربند زرد می بستند و روی جایی بلند می نشستند كه همه ایشان را ببینند، افزود: گاهی فكر می كنم پرچم زرد حزب الله لبنان اشاره به همین سربند زرد حضرت امیر صلوات الله ضد دارد. خب شاید بشود برای پررنگ كردن جنبه حماسی عزاداری از این رنگ و رنگ های دیگری كه خاطراتی از صدر اسلام را زنده می كنند بهره برد.
فتحی تصریح كرد: به گمان من هیچ حركت اساسی در هنر و در اینجا در طراحی لباس عاشورایی بدون سابقه مطالعاتی و پژوهشی به سرانجام مطلوب نمی رسد و پیشنهادم به كسانی كه می خواهند در این راه گام بردارند این است كه تا می توانند درباره عاشورا و زمینه و زمانه آن و بخصوص درباره جنبه ملكوتی آن كه در یك اَبَروجود بسیار گسترده یعنی خاندان و حضور معصومان علیهم السلام در عالم وجود است، مطالعه كنند و بعد از آن دست به قلم شوند.
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب