رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی مطرح كرد
علم و فناوری کشور هنوز در مسائل ابتدایی داخلی وابسته است
به گزارش جاوید شو رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی اظهار داشت: کشور ما با وجود سرمایه گذاری های وسیع در حوزه علم و فناوری، بیشتر از آن که بتواند از ماحصل این سرمایه گذاری به نفع پیشرفت خود استفاده نماید، به کشورهای قدرتمند خدمات علمی عرضه می کند و جالب این که کشور ما در حالیکه می تواند به مسائل تراز اول دنیا بپردازد، هنوز در بعضی مسائل ابتدایی در داخل، وابسته است و سیستم علمی و فناوری کشور معمولا به این مسائل پاسخ سزاواری نمی دهد.
به گزارش جاوید شو به نقل از ایسنا، حجت الاسلام والمسلمین رضا غلامی در نشست «سنجش و ارزیابی آئین نامه ارتقاء اعضاء هیات علمی دانشگاه ها» که در تالار فارابی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی برگزار شد، در سخنرانی تفصیلی با مبحث «سناریوهای آینده علم و تاثیر آن در شاخصهای ارزیابی فعالیتهای علمی» اظهار داشت: آئین نامه ارتقاء اعضاء هیات علمی دانشگاه ها، در رشد علمی اساتید و همینطور در پیشرفت علمی کشور نقش منحصربه فردی دارد. من خیلی موافق بوروکراسی زدگی در دانشگاه ها و گرفتن آزادی عمل از اساتید در فعالیتهای علمی نیستم و آنرا مانعی برای خلاقیت و نوآوری قلمداد می کنم؛ اما از سوی دیگر، رویکرد آنارشیستی هم به دانش و دانشگاه ندارم.
وی افزود: من معتقدم حتما باید در اداره دانشگاه ها و بخصوص در ساحت فعالیت اعضاء هیات علمی، نظم و برنامه عاقلانه و متعادلی وجود داشته باشد، تا هم از اتلاف ظرفیت ها جلوگیری شود و هم امکان تقرّب به چشم انداز علمی کشور متصور باشد.
حجت الاسلام غلامی با بیان اینکه آئین نامه ارتقاء اعضاء هیات علمی دانشگاه ها به غیر از خوبی ها و نقاط قوت، با چندین ضعف جدی روبروست، اظهار داشت: اولاً، این آئین نامه تنوع و تکثر سلایق و ذائقه ها را بخصوص در عرصه روش، نادیده گرفته است. ثانیاً، رویکرد تخصصی اش به علوم و رشته های ذیل هر علم (خصوصاً ساحت بین رشته ای و چند رشته ای) ضعیف است. مثلا برای کل علوم انسانی با ۱۶ رشته متعدد نسخه واحدی پیچیده است. ثالثاً، استثنائات آن به حد کفایت نمی رسد. مثلاً، امکان فعالیت آزادانه برای نخبگان و نوابغ علمی را سلب کرده است یا دست هیات های ممیزه را برای ارتقاء اساتیدی که به علت برخورداری از نبوغ علمی (خارج از روال تعیین شده) به دستاوردهای علمی فوق العاده رسیده اند، می بندد.
وی افزود: رابعاً، به نوآوری و نظریه پردازی های بزرگ بهاء زیادی نمی دهد. مثلا اگر استادی در یک کرسی نوآوری یا نظریه پردازیِ رسمی، بالاترین امتیاز را بیاورد، نهایتا طبق این آئین نامه، در حد یک کتاب یا قدری بیشتر برای آن امتیاز قائل می شوند. خامساً، آئین نامه ارتقاء، به پاسخگویی واقعی و غیر کلیشه ای به نیازهای مبتلابه کشور توسط اعضاء هیات علمی کم التفات است و سادساً، آئین نامه ارتقاء، از انعطاف لازم برای انطباق حرکت علمی کشور با تحولات زمانه و مرزهای علمی جهانی برخوردار نیست و بخصوص نگاه آینده نگرانه آن ضعف های جدی دارد.
رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با اشاره مبحث آینده پژوهی علم و فناوری، اظهار داشت: این عرصه؛ یکی از عرصه های مهم در عین حال جذاب در دنیاست و سالانه صدها مقاله و کتاب خوب در این حوزه منتشر می شود. اغراق نیست اگر تاکید کنم که طی دهه های گذشته، اساس حکمرانی علمی و فناوری در دنیا آینده پژوهی بوده است. یعنی کشورهایی در حکمرانی علمی و فناوری موفق بوده و هستند که به آینده پژوهی در حکمرانی خود تکیه بیشتری داشته و دارند.
حجت الاسلام غلامی در مورد سیاست جمهوری اسلامی در مقابل علم و فناوری اظهار نمود: سیاست قطعی نظام جمهوری اسلامی که بخصوص از جانب رهبر انقلاب بارها مورد تاکید قرار گرفته است، نه تنها تقرّب به مرزهای علمی است، بلکه سرمایه گذاری های وسیع و هوشمندانه برای تقویت چرخه نوآوری و به دست آوردن نقش پیشتازانه در علم و فناوری در جهان است. یعنی نظام اسلامی با وجود تفاوت هایی که در جهان بینی خود با جهان بینی مدرن دارد و باوجود ادراکی که نسبت به سهم مدرنیسم در پیشرفت علم و فناوری در جهان دارد، جنبه های مثبت رشد علم و فناوری را نسبت به جنبه های منفی آن بیشتر می داند و بنا ندارد با کناره گیری از قافله علمی دنیا و تن دادن به شکلی انزوای خودخواسته، کشور را از ثمرات رشد علمی و فناوری خصوصاً در ساحت احیاء تمدن نوین اسلامی محروم کند.
وی افزود: این جمع بندی در سیاستگذاری های کلان علمی و فناوری جمهوری اسلامی ایران مشاهده می شود که با فهم برخی مضرات علم و فناوری مدرن و البته تلاش عملی برای کاهش این مضرات، کشور در میدان تعامل و هم افزایی جهانی به منظور گسترش مرزهای علمی مشارکت کرده و به غیر از فراهم کردن فرصت های پیشرفت همه جانبه برای خود، سهم مهمی هم در حرکت جهانی برای گشودن راه های بسته علمی داشته باشد. البته طبیعی است برای ما مانند هر کشور دیگری، اولویت اول، بهره گیری از علم و فناوری برای پیشرفت خودمان است، اما روشن است که پیشرفت علمی حتی با نیت پیشرفت ملی، جز با مشارکت مؤثر و پیشتازانه در حرکت علمیِ جهانی امکان پذیر نیست، هرچند موانعی هم از راه قدرت های بزرگ برای مشارکت نخبگان ایرانی در مشارکت های علمیِ جهانی بوجود آمده است.
رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با ذکر این سوال که «آیا سرنوشت ما قرار گرفتن در جایگاه مقلد است یا میتوان مبدع بود؟» اظهار داشت: سیاست ما عبور از نقش مقلد و رسیدن به نقش مبدع در حوزه علم و فناوری است؛ ازاین رو اگر به اهداف کشور در سالهای اخیر توجه بیشتری مبذول شود، نه تنها ارتقاء مرتبه کشور در ساحت های علمی متعدد مورد تاکید قرار می گیرد، بلکه به صراحت از اهمیت عبور از مرزهای علمی سخن گفته می شود. شاید به نظر برسد که عبور از مرزهای علمی یک هدف دست نیافتنی است؛ اما حقیقت این است که رسیدن جمهوری اسلامی به رتبه چهارم در فناوری فوق پیشرفته نانو، آن هم ظرف کمتر از ۱۵سال، امکان دستیابی به رتبه اول جهانی و سپس پیشتازی در بعضی فناوری های دیگر را نفی نمی کند.
وی ضمن اشاره به اینکه حرکت در مرز علمی و مبدع بودن نباید به امری تشریفاتی تبدیل گردد، توضیح داد: عبور از مرز علمی و مبدع بودن لوازم و اقتضائاتی دارد که اگر در کشور مدنظر قرار نگیرد، این مورد در حد شعار و یا یک امر تشریفاتی تقلیل خواهد یافت. به نظر می آید، همچون مهم ترین لوازم مبدع شدن در عرصه علم و فناوری؛ زنجیره ای دیدن علم و فناوری (نه نقطه ای دیدن آن)، رشد علم و فناوری در میدان عمل و کاربرد وسیع و فراگیر آن در کشور و حضور مؤثر در میدان ارتباطات و تعاملات جهانی هستند.
رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی با بیان اینکه نباید انرژی و ثروت کشور صرف پاسخگویی به نیازهای کشورهای قدرتمند شود، تصریح کرد: یکی از دغدغه های درستی که طی سالهای اخیر شکل گرفته است، نقش آئین نامه ارتقاء و سیاست های علمی و فناورانه کشور در تقدم بخشی به نیازهای کشورهای قدرتمند به جای کشور خودمان است. تاکید بیش از اندازه نظام آموزش عالی بر روی تولید مقالات در قالب ISI یا اسکوپوس و غیره و استانداردهای حاکم بر این پایگاه ها، به صورت نانوشته ای محققان کشور را به سمت پاسخگویی به مسائلی سوق می دهد که بیشتر از آن که مسائل روز و مبتلا به کشور محسوب شود، مسائل روز و مبتلابه کشورهای توسعه یافته به حساب می آید.
وی افزود: در این صورت، عملاً کشور ما با وجود سرمایه گذاری های وسیع در حوزه علم و فناوری، بیشتر از آن که بتواند از ماحصل این سرمایه گذاری به نفع پیشرفت خود استفاده نماید، به کشورهای قدرتمند خدمات علمی عرضه می کند و جالب این که کشور ما در حالیکه می تواند به مسائل تراز اول دنیا بپردازد، هنوز در بعضی مسائل ابتدایی در داخل، وابسته است و سیستم علمی و فناوری کشور معمولا به این مسائل پاسخ سزاواری نمی دهد. با همه این ها، یک تبصره مهم در اینجا باید زده شود و آن این که، جداسازی سیستم علمی جمهوری اسلامی از دنیای علم به اسم پاسخگویی به نیازهای روزِ داخلی، باعث می شود که عملاً تقرّب به مرزهای علمی برای دانشمندان ایرانی غیر ممکن شود و حتی زمینه عقب ماندگی های بزرگ از مرزهای علمی را برای کشور فراهم آورد.
حجت الاسلام غلامی تصریح کرد: نظام علمی کشور ما باید به دنبال چاره ای باشد که ضمن استفاده از پیشرفت های علمی و فناوری برای پاسخگویی به نیازهای داخلی، شرایط حضور مؤثر دانشمندان کشور در صف اول میدان های جهانیِ علم و فناوری را هم منتفی نکند. این، یکی از پیچیده ترین و سخت ترین تغییراتی است که باید در آئین نامه ارتقاء فعلی صورت گیرد.
رئیس مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی در پایان، چگونگی لحاظ کردن سیاست های آینده نگاری علم و فناوری آئین نامه ارتقاء، را در چارچوب چند اصل توضیح داد:
- تفکر حاکم بر آئین نامه ارتقاء باید در برابر تحولات آینده علم و فناوری کاملاً هوشیارانه باشد و سناریوهای گوناگونی را در این حوزه مدنظر قرار دهد. از میان سناریوها، باید سناریوی مطلوب جمهوری اسلامی روشن باشد.
- آئین نامه ارتقاء باید در برابر تحولات آینده انعطاف پذیر بوده و خویش را از ایستایی و جمود نجات دهد.
- آئین نامه ارتقاء باید بستر لازم برای مواجهه مبتکرانه اساتید با آینده یا آینده های محتمل بخصوص آینده مطلوب را ایجاد نماید.
- هرچند بر روی ارتباط زنجیره ای علم و فناوری تاکید ویژه ای صورت گرفت، اما زنجیره ای دیدن علم و فناوری منافاتی با تعیین نقاط کانونی یا نقاط حائز اولویت- و پیشبینی مشوق هایی برای تمرکز بیشتر اساتید بر روی آنها- منافاتی ندارد.
- آئین نامه ارتقاء برای ایجاد زمینه های مساعد جهت مواجهه خلاقانه اساتید با آینده، چاره ای جز به رسمیت شناختن تعاملات بین المللی در حوزه علم و فناوری ندارد اما نباید مواجهه آن با تعاملات بین المللی منفعلانه باشد.
- مواجهه آئین نامه ارتقاء با هر گونه نوآوری نمی تواند یکسان باشد و طبعاً باید نوآوری ها را متناسب با آثار کلان آن مورد سنجش و امتیاز دهی قرار دهد.
- از آنجائیکه بخش قابل توجهی از اساتید از ظرفیت نوآوری و تقرب به مرزهای علمی برخوردار نیستند، می بایست برای آنها در آئین نامه ارتقاء نقش بسترساز منظور شود.
- آیین ارتقاء باید به شکل قاعده مندی آزادی عمل محققان نخبه را در فعالیتهای علمی نوآورانه به رسمیت شناخته و خطرپذیری لازم در این حوزه را به رسمیت بشناسد.
منبع: javidsho.ir
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب