سهم تنها ۲ صدم درصدی مقالات زبان فارسی در پایگاه استنادی اسکوپوس
به گزارش جاوید شو رئیس موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) با بیان اینکه در حالیکه سهم ایران از کل مقالات اسکوپوس حدود یک است، سهم مقالات زبان فارسی حدود ۰.۰۲ درصد است، اظهار داشت: باآنکه سهم زبان فارسی بعنوان زبان علم و همینطور تعداد نشریات نمایه شده کشور در نمایه های استنادی بین المللی در خلال سالهای اخیر افزایش پیدا کرده است، اما مقایسه تعداد نشریات نمایه شده در سطح بین المللی با آنچه نمایه نشده است، نشان داده است که غالب این نشریات فقط در پایگاه های ملی نمایه و عرضه می شوند.
به گزارش جاوید شو به نقل از ایسنا، دکتر محمد جواد دهقانی در شانزدهمین گردهمایی بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی با عنوان «امکان سنجی ارتقای جایگاه بین المللی زبان فارسی به منزله زبان علم: لزوم تدوین نقشه راه و برنامه عملیاتی» ضمن اشاره به سند استراتژیک زبان و ادبیات فارسی، اظهار نمود: تاکید بر نگارش مقالات علمی تخصصی به زبان روان فارسی، تقویت استفاده از زبان فارسی در حوزه های تخصصی علوم با تاکید بر معادل سازی مفهومی برای اصطلاحات تخصصی و ترویج آنها در مجامع علمی و کوشش برای تبدیل زبان فارسی به زبان علم و همینطور تقویت زبان فارسی علمی به منظور دستیابی به قابلیت های زبان فارسی در حوزه های تخصصی و کارکرد آن به مثابه زبان علم همچون مواردی هست که باید به آنها توجه گردد.
وی در ادامه اظهار داشت: بسط و تعمیق قلمرو گسترش ادبیات فارسی در خارج از کشور، افزایش نفوذ زبان فارسی در حوزه های برون مرزی و محافل علمی و ادبی و همینطور ارتقای جایگاه زبان فارسی در فضای مجازی از موضوع هایی هستند که باید برای آنها جهت ارتقای زبان فارسی برنامه ریزی شود.
دهقانی اظهار داشت: در همین راستا، مؤسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) نمایه سازی مجلات فارسی زبان در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و همینطور نمایه سازی و رتبه بندی نشریات علمی فارسی زبان را در برنامه های خود دارد که به نوبه خود، به رؤیت پذیری زبان فارسی در مجامع علمی بین المللی کمک فراوانی می کند.
وی در ادامه اظهار داشت: نشریات علمی به ۶۳ زبان مختلف در پایگاه استنادی اسکوپوس نمایه می شوند. تحقیقات نشان می دهند که هرچه رؤیت پذیری محتوای این نشریات پس از نمایه شدن در پایگاه های استنادی افزایش می یابد، بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند و همینطور درخواست برای انتشار مقاله در آنها زیادتر می شود.
رییس ISC در ادامه اظهار داشت: در حالیکه سهم ایران از کل مقالات اسکوپوس حدود یک است، سهم مقالات زبان فارسی حدود ۰.۰۲ درصد است. این وضعیت در مورد سهم نشریات ایران در پایگاه های استنادی هم صادق است. یعنی این که سهم ایران از نشریات پایگاه های استنادی با سهم کشور از تولید علم دنیا و جمعیت مان همخوانی ندارند. تعداد نشریات بین المللی یکی از شاخصهای مورد تاکید در نقشه جامع علمی کشور هم است. از طرفی در این نقشه ترویج زبان فارسی بعنوان زبان علم بین الملل بعنوان یکی از اهداف کشور برشمرده شده است. منطبق با سامانه نشریات علمی جهان اسلام تعداد مجلات ایران به زبان فارسی هزار و ۲۱۴ مورد است و تعداد نشریات انگلیسی ایران ۴۸۱ مورد ذکر شده است. اگر نشریات عربی را هم به این تعداد اضافه نماییم، ۱۷۰۵ نشریه علمی معتبر در ایران منتشر می شود که هدفشان ترویج علم است. از این تعداد نشریه حدود ۱۰ درصد آنها در پایگاه های اسکوپوس و آی. اس.آی نمایه می شوند.
دهقانی اضافه کرد: سهم زبان های غیرانگلیسی از مدارک نمایه شده در اسکوپوس مرتباً درحال کاهش است، تنها نشریات اسپانیایی و روسی استثنا هستند. نشریات غیرانگلیسی زبان به رشته خاصی منحصر نشده و توزیع موضوعی آنها در همه رشته ها، اما با نسبت های مختلف وجود دارد. بیشترین تعداد نشریات غیرانگلیسی در پایگاهای استنادی در ارتباط با علوم اجتماعی و انسانی هستند، اما سهم ایران بسیار ناچیز است. ازاین رو تحول و بین المللی سازی علوم اجتماعی و انسانی بعنوان یکی از سیاست های نظام آموزش عالی کشور ضروریست.
وی افزود: نمایه سازی نشریات در نمایه های بین المللی از نگاه سیاست گذاران علم از اهمیت برخوردارست. هر چند سهم زبان فارسی بعنوان زبان علم و همینطور تعداد نشریات نمایه شده کشور در نمایه های استنادی بین المللی در خلال سالهای اخیر افزایش پیدا کرده است، اما مقایسه تعداد نشریات نمایه شده در سطح بین المللی با آنچه نمایه نشده است، نشان داده است که غالب این نشریات فقط در پایگاه های ملی نمایه و عرضه می شوند.
رئیس ISC اظهار داشت: نمایه سازی نشریات در پایگاه های بین المللی و بخصوص پایگاه های استنادی، احتمال بازدید از نشریه و محتوای آن را بیشتر می کند، شاید به این دلیل که محققین بیشتری با نشریه آشنا می شوند و به دنبال انتشار مقاله در آن نشریه بر می آیند. به همین ترتیب، احتمال استناد به نشریه به دنبال استفاده بیشتر از محتوای آن هم افزایش خواهد یافت.
وی افزود: بررسی اسکوپوس در سال ۲۰۱۸ نشان داده است که سهم مقالات فارسی به ۰.۰۵ درصد افزایش پیدا کرده است که در مقایسه با سهم مقالات انتشار یافته به زبان انگلیسی که ۹۳ درصد است، بسیار اندک است. سهم زبان فارسی در سال ۲۰۱۰ حدود ۰.۰۲ درصد بود و سهم زبان انگلیسی در همین سال ۸۹ درصد بوده است. در مقابل سهم زبان چینی از مقالات اسکوپوس در سال ۲۰۱۸ نزدیک به سه درصد است.
وی افزود: علاوه بر کمیت، کیفیت یا همان اثرگذاری علمی نشریات کشور هم نیازمند ارتقا است. بعنوان مثال، بر مبنای شاخصهای کیفی شامل تعداد استناد، متوسط استناد نرمال شده، سهم مقالات پراستناد، درصد مقالات استناد شده و نسبت استناد به مقاله، نشریات فارسی زبان حتی در مقایسه با زبان های مورد بررسی احتیاج به بهبود دارند.
وی اظهار داشت: نویسندگان مقالات در مجلات فارسی زبان به طور عمده به ایران محدود می شوند و بر خلاف سایر کشورها نقش ناشران خصوصی در انتشار این دسته از نشریات ناچیز است که یعنی ناشران خصوصی نقش مهمی در انتشار مجلات در زبان های مورد بررسی را ایفا کرده اند، این در حالیست که نشریات فارسی زبان به طور عمده توسط ناشران دانشگاهی منتشر می شوند.
وی ادامه داد: دسترسی باز به مقالات نشریات فارسی زبان حتی در مقایسه زبان های غیرانگلیسی هم کمتر است. همانگونه که می دانیم، دسترسی باز رؤیت پذیری را افزایش داده و میزان استفاده از علم را بالاتر می برد که با شناختی که از نشریات کشور داریم، این می تواند یک ایراد ساختاری باشد؛ چونکه دسترسی به محتوای خیلی از نشریات کشور به صورت باز امکان پذیر است.
دهقانی افزود: مقالاتی که با مشارکت بین الملل انتشار یافته اند در تمامی زبان ها بیشتر از سایر مقالات مورد استناد قرار گرفته اند، اما سهم این دسته از مدارک در زبان فارسی حتی نسبت به سایر زبان ها اندک است. سهم مقالات با حمایت مالی در زبان انگلیسی از تمامی زبان های مورد بررسی بیشتر است، اما سهم این دسته از مقالات در زبان فارسی کمتر از سایر زبان هاست. تاکید اصلی در مجلات فارسی بر روی نوع مدرک Article است. در مجلات انگلیسی زبان و سایر زبان ها توزیع متوازان تری از مدارک مشاهده می شود. به عبارت دیگر، هر چند بخصوص در سالهای اخیر تعداد مدارک فارسی در اسکوپوس افزایش پیدا کرده است، اما این مدارک بر حسب بیشتر شاخصهای علم سنجی از اثرگذاری بالایی برخوردار نیستند که احتیاج به سیاست گذاری و آموزش در جهت بهبود دارند.
وی افزود: افزایش کیفیت نشریات به آسانی ممکن نیست، چونکه رقبا حداقل در ۱۰۰سال گذشته در این عرصه فعال بوده اند و ازاین رو نزدیک شدن به آنها کار ساده ای نیست. از همین رو یک برنامه راهبردی امکان حرکت هدفمند در راه پیش رو را فراهم می آورد که علاوه بر افزایش تعداد مجلات به افزایش کیفیت آنها هم می انجامد. یک برنامه راهبردی با در نظر گرفتن ساختارها و رقبا، بدنبال تحلیل نقاط قوت و ضعف، فرصت و تهدیدهای پیش رو و عرضه برنامه های کوتاه مدت و بلندمدت برای حضور قوی تر نشریات کشور در عرصه های بین المللی است.
رئیس ISC اظهار داشت: ثبت و نشر یافته های علمی از رسالت های اصلی نشریات علمی است و نمایه شدن در پایگاه های بین المللی ابزاری مهم برای دستیابی به این رسالت است. با این وجود از یک سو، سهم نشریات نمایه شده در این پایگاه ها از کل نشریات علمی دنیا و همینطور از کل نشریات علمی کشور، از سهم جمهوری اسلامی ایران از تولید دنیا بسیار کمتر است. از طرفی، مرجعیت علمی در جهان نخستین بند از سیاست های کلان علم و فناوری ابلاغی توسط مقام معظم رهبری است.
وی ادامه داد: نمایه سازی نشریات علمی در پایگاه های استنادی بین المللی بخصوص نشریاتی که به زبان فارسی منتشر می شوند، یکی از سیاست های کلان کشور است. هرچند بیشترین تعداد نشریات کشور در حوزه علوم اجتماعی و انسانی است، اما این نشریات سهم اندکی از نشریات بین المللی نمایه شده در پایگاه های استنادی دارند. طرح تحول علوم انسانی و بین المللی سازی آن یکی از راهبردهای آموزش عالی بوده و ضروریست به این امر توجه ویژه شود.
دهقانی اظهار داشت: هر چند در سالهای اخیر تعداد نشریات و مدارک به زبان فارسی در پایگاه بین المللی اسکوپوس افزایش پیدا کرده است، اما این مدارک بر حسب بیشتر شاخصهای علم سنجی از اثرگذاری بالایی برخوردار نیستند که احتیاج به سیاستگذاری و آموزش دارند.
بنابر اعلام روابط عمومی مؤسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC)، وی ادامه داد: علاوه بر نقش نشریات در ترویج زبان فارسی در نمایه های بین المللی، توجه و تاکید به سایر بسترها همچون همایش ها، کتب و گزارش های علمی و... در سطوح بین المللی اهمیت ویژه داشته و این امر در تهیه نقشه راه لازم است مورد نظر قرار گیرد.
منبع: javidsho.ir
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب