كرونا و فرهنگ جدید زندگی - ۸، یادداشتی به قلم مسعود میری
كرونا جنگ با بدن خود ماست
جاوید شو: ترس ی هول آوری انسان مساله گون را به دره مرگ سوق داده است، دره ای كه در آن آئین تخلّی روان ما را پر خواهد نمود و شاید لازم بیاید كه به مفهوم دیگری به طور موسّع بازاندیشی شود.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ: بیماری ها در همه زمان ها مسئله بوده اند. آن دسته از بیماری ها که طی طول تاریخ در پنجه ی علم بشر درمان شده اند، هم روزگاری بوده که در زمره امراض لاعلاج به حساب آیند. در شمار این بیماری ها سل، وبا، طاعون، آنفلوآنزا، سرطان، ایدز و مانند اینهاست. امراض و بیماری ها را می توان شبیه آفت در گیاهان و غلات و مانند اینها دانست، با این تفاوت که سودمندی غلات و گیاهان برای شماری از طبیعت روشن است، اما سودمندی انسان بعنوان طبیعت برای دیگر اجزا طبیعت مشخص نیست. آنچه مهم می باشد نقشی است که بشر در طبیعت بازی می کند. این نقش نه به مناسبت طبیعت بودن ما نسبت به طبیعت، بلکه به مناسبت تغییری است که در ما بوجود آمده و نوعی توهم فاصله نسبت به طبیعت را در ما تقویت کرده است. با چنین توهمی است که آدمی خویش را برگزیده خلایق و طبیعت می خواند و این خوانش سبب آن شده که اشرف مخلوقات به حساب آید. شاید محتاج آن باشیم که در قدم اول به این توهم رسیدگی نماییم. باعث بدگمانی نشود، نه من توان آنرا دارم که متکفل رسیدگی به این مساله بشوم و نه دانش و بصیرت یک فرد می تواند غموض ماجرا را بگشاید. این امری جمعی است و الان فضای اندیشیدن در این باب مهیا شده است. ما گرفتار شده ایم و در این غوغا نفس ما به خود وانهاده شده، تنها و بی پناه، چونکه بیماری همچون آتشی که به همه حجره ها و خانه ها ریخته شده باشد، هر کس را به خود مخصوص گردانیده است. در غوغای صیانت از نفس، هم در دانش انتزاع که به فلسفه مربوط است، هم در گمان خداباوران که به علم الادیان، الهیات و بخصوص علم کلام نسبت دارد و هم در علم الابدان که به تن و طبیعت مختص است، هر دوره که بلیه ای شامل می شود و این بلیه لا علاج و بی گشایش به ما می رسد، آدمی دور از همه باورهایش گرفتار مسئله هایش می شود. نخستین مسئله همانا خلاص جان از موت است. این خلاصی هر چه که باشد، در ابتدا فارغ از نظریه و نگره در تن به کار می افتد. ما تلاش می نماییم از در معرض پیکان بلا بودن بگریزیم و همین نشان داده است که آن بسیار تقلاها که پیش تر مرتکب شده ایم بی حاصل اگر نبوده باشد، یاری مان نمی نماید. پیشبینی مقدرات و اقتضائات ناشی از کووید ۱۹ نه تنها دشوار است بلکه خود تسخری دردآور به توهم شبه علم هایی چون آینده پژوهی و امثال آن است. ولی می توانیم و می دانیم که همین الساعه چیزهایی رخداده به شمارند که در روان و رویه ی ما اندکی پایداری به خرج خواهند داد از این روست که تردیدهایی بنیان سوز به جان پارادایم ها می افتد و گاه آنقدر این بنیان براندازی تکانه ی روح و جسم دارد که نهاد بشر را هم تغییر می دهد. جهان مسطح چطور به جهانی دیگر تبدیل گشته است؟ چرا زمین دیگر مرکز هستی نیست؟ بدن پس از علم تشریح و آناتومی جدیدش چطور عمل می کند؟ این سیاره را هنوز سر باز ایستادن نیست و تا بچرخد، پارادایم ها و معرفت ها جابجا خواهند شد. از این روست که کووید ۱۹ اگر گالیله و نیوتون نشود، تواند که طی یک دهه تردیدهایی شگفت پدید آورد و توهم های ما را کمی از مغزمان بتکاند. حتی دینمداران هم باید بار دیگر در مفهوم شر خاصه شر مهیب یا گزاف بازاندیشی پیشه کنند و از آن تدبیر علل به تغییر براهین روی آورند. با این اوصاف پیشبینی مقدرات و اقتضائات ناشی از کووید ۱۹ نه تنها دشوار است بلکه خود تسخری دردآور به توهم شبه علم هایی چون آینده پژوهی و امثال آن است. ولی می توانیم و می دانیم که همین الساعه چیزهایی رخداده به شمارند که در روان و رویه ی ما اندکی پایداری به خرج خواهند داد و از ما سیمایی متفاوت به نمایش خواهند گذاشت. شاید دردناک ترین مواجهه، در این بلیه، همان «تن ترسی» است. من «تن ترسی» را مقابل «دیگر ترسی» قرار می دهم. تن ترسی در باور من چند جا با دیگر ترسی تصادم دارد. «دیگری» چیزی است مقابل «خودی» و خود همان است که «منِ» وهمی و کامل شده را نمایندگی می کند، «من» ی که تصور می نماییم تکه تکه شده های تصور ما از خودمان را وحدت می بخشد. این تصورها از دو اقلیم در ما صورت بندی می کنند، از تجارب مان طی یک عمر زندگی کردن، و از تاریخ، فرهنگ، زبان و ایمان مشترک مان. اما وقتی بیماری یا حادثه، سانحه و فاجعه بر سر بودن ما آوار می شود، آن وقت ما از آن همه فرماسیون ها خالی می شویم و نمی توانیم انفجار در «خود» را سامانی نو ببخشیم. در حین وقوع، ما به هجوم تخلّی گرفتار می شویم و «خود» که در مقابل «دیگری»، هر دو در یک ساز و کار مشترک نیروی دفاعی ای را زمینه سازی می کنند، بیکار و بیهوده می شوند، چونکه آن همه «صورت» ها و «فُرما» ها با واقعیت فعلی سازگار و منطبق نمی گردد. در کووید ۱۹ ما گامی پیش تر به جانب «تنانه گی» برداشته ایم، آن فُرماها و صورت ها در تنِ از خود ترسیده، پوچ شده اند، حالا آن دیگری نیست که هولناکی مرگ را در ما تعبیه می کند، این تن خود ماست که ما را به زاویه، تبعید کرده است در کووید ۱۹ ما گامی پیش تر به جانب «تنانه گی» برداشته ایم، آن فُرماها و صورت ها در تنِ از خود ترسیده، پوچ شده اند، حالا آن دیگری نیست که هولناکی مرگ را در ما تعبیه می کند، این تن خود ماست که ما را به زاویه، تبعید کرده است و کنج اعتزال نه برای ترویه و تعدیل روح، استعلاء و استغنای آسمانی، بل که برای نگهداشت همین جسم کاملاً خاکی بر ما تحمیل شده است. این دشمن خانگی، خود ما نیست، دیگری ما هم نیست، بدن ماست، دست هایی که تن ما را هم نمی توانند لمس کنند، همان دستی است که مس مرگ را در خود ذخیره دارند. این باور اسطوره ای در مس مرگ و حیات که افسانه ها و داستان های عهد عتیق را پر کرده اند، حالا از جانب «دیگری» نیست، دیو انسان کش، دست های خود ماست. چنین «تن-ترس» ی هول آوری انسان مساله گون را به دره ی مرگ سوق داده است، دره ای که در آن «آئین تخلّی» روان ما را پر خواهد نمود و شاید لازم بیاید که به مفهوم «دیگری» به طور موسّع بازاندیشی شود. همان گونه که بشر با پای نهادن به سیاره ی عصر مدرن، ناگزیر شد «دیگری» را در روانشناسی، روانکاوی، فلسفه، پزشکی و دین دگراندیشانه بازخوانش کند، چونکه «من» و «خود» به قدر کفایت با رخدادهای نو مساله گون شده بودند. شاید وقت کافی برای بیان مساله های دیگر در این واقعه نباشد، اما ارتجالی می توان از ۱: ناپایداری یا ژله گون شدن داوری ها و برنامه سازی ها، ۲: ساخت مؤلفه ها در حین و عین پنداشت فاصله باوری، ۳: گسترش مفهوم یادآوری و بیداری انتقام، از دست رفتن عطا، بخشش و عفو (نسیان خردمندانه) وو سخن به میان آورد. اما آدمی پیشایند است، خویش را در راه شدن برای بودن و بقا می سازد و می آفریند، (چنانکه حالا در مواضعه و مواجهه با این ویروس، بقا بر معنا پیشی گرفته، و خود بقا جای معنا را اشغال کرده) کم و بیش آموخته که بودن و بقا در راه شدن کمی ناممکن است و اگر نگوییم ناممکن، می توان اظهار داشت که در عمری کوتاه سال، مقدور نیست، از این بابت شاید آنچه ما فرض می نماییم در راهِ زیست پوچ شود، و طریقتی نو برای حقیقت بقا میسّر گردد.
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب