عزاداری به شیوه سیستانی های ساكن شمال
جاوید شو: یك پژوهشگر فرهنگ عامه معتقد است: سیستانی ها اولین خون خواستار امام حسین(ع) و یاران با وفایش هستند. نیاكان آنها حتی به قیمت تراشیده شدن سر زنانشان حاضر نشدند در بدترین شرایط كه به دستور بنی امیه به خاندان پیامبر(ص) و مولای متقیان حضرت علی(ع) دشنام داده می شد، این ننگ را بپذیرند.
به گزارش جاوید شو به نقل از ایسنا، محمد آذری با اشاره به اینكه سیستانی های گلستان برای ماه محرم ارزش خاصی قائل هستند و آداب و رسوم ویژه ای هم دارند، بیان كرد: سیستانی ها با نصب پرچم های سیاه و علم های ویژه عزاداری در مساجد، حسینیه ها، تكایا و سردر ادارات دولتی و محل های كسب و كار، تشكیل دسته های عزاداری و برگزاری آیین های سوگواری در حسینیه ها و مساجد عزاداری می كنند. این نمادها در مجاورت با رنگ، آهنگ، شعر و حتی نقاشی و پرده ها ظهور می كنند و برخی از این نمادها به مرور زمان از قالب نمادین خارج و در قالب یك رسم و یك باور می نشیند.
مدیر بنیاد نیمروزسیستانی ها افزود: «نخل گردانی، طبق كشی، تشت گذاری، دسته های شاخسی واخسی، زارخاك، گِل مالی، بیل زنی و...» تنها مشتی از خروارها، جلوه ها و مراسم های عزاداری است كه مردم شهرهای مختلف ایران در روزها و شب های عزای سید و سالار شهیدان انجام می دهند. محرم و عاشورا در فرهنگ مذهبی شیعیان همواره جایگاه خاص و برجسته ای دارد و زمینه ساز مجموعه ای از سنت ها و مراسم هایی است كه در طول تاریخ بعنوان میراثی معنوی نسل به نسل و سینه به سینه به دیگران منتقل می گردد و این موارد تنها گوشه ای از آداب و رسومی است كه مردم اقلیم های مختلف در شهرهایشان برگزار می كنند.
آذری بیان كرد: در ایام پایانی صفر بخصوص ایام نزدیك به اربعین، سالارشهیدان با ورود دسته «چاووش عزا» به بازار شهر وروستاها مردم و كسبه از فرا رسیدن دسته های عزاداری و برپایی مجلس عزا وشبیه خوانی و... آگاه می شوند. بیشتراعضای این دسته مداحان اهل بیت(ع) هستند كه هر كدام در مسیر، اشعاری را در رثای امام حسین (ع) و واقعه كربلا می خوانند. با نگاهی به تاریخ عزاداری سنتی در میان سیستانی ها درهركجا به برخی آیین های سنتی ازجمله شووی گردانی یا شبیه خوانی (نوعی تعزیه) و حمل خیمه گاه حسینی و شهدای كربلا بر می خوریم كه در زمان های دور مرسوم بوده و در زمان حاضر هم با برپا كردن تكیه ها آیین های تعزیه رونق بیشتری گرفته است.
او درباره فرهنگ وتمدن كهن و رسوم معاصر سیستانی ها و تاثیرآن پیشینه درزندگی روزمره وعزاداری سیستانی های گلستان ومازندران توضیح داد: سیستان، خاستگاه اولین تمدن های پیشرفته بشری و كانون اجتماعات شهرنشینی است، شهر سوخته با پنج هزار سال دیرینگی، بهترین مركز شهرنشینی در عصر مفرغ و تركیب زیبایی از خلاقیت، فراست صنعت و فرهنگ گذشته، دهانه غلامان(دروازه بردگان) نمونه معماری موفق یك شهر هخامنشی، كوه خواجه، دژ سنگی و استوار دوران اشكانی- ساسانی است و هنر و تمدن فرهنگ ایران باستان، زبان تصویر گویای هزاره های تاریخ است، زادگاه آسیاب های بادی جهان و سهم ایران در شكل گیری زوایای تمدن است.
مدیرمسول روزنامه گلستان نو با اشاره به اینكه سیستان مهد رادمردی در اساطیر پهلوانی پیشینیان است و مورخان بنای آنرا به ۵۰۰۰ سال پیش از بعثت پیامبر و به دست گرشاسب نوشته اند، افزود: بزرگترین افتخار مردم سیستان از آغاز پادشاهی گرشاسب تا طلوع دین احمدی این است كه نام آن دارالولایه بوده است. سیستان انبار غله آسیا و به لحاظ اقتصادی از كانون های اصلی ایران بوده است. سیستان انبار غله آسیا و به لحاظ اقتصادی از كانون های اصلی ایران بوده وهمه این موارد در سادگی وعمق عزاداری وهمچنین داد و دهش در تغذیه واكرام عزاداران وهیات های عزاداری وشكوه مجالس عزا وحجم جمعیت و...نیز به خوبی خویش را نشان داده است.
آذری بیان كرد: عزاداری و گریه برای امام حسین(ع)، نوحه خوانی و مرثیه خوانی، سینه زنی، برپایی مجالس در تكیه ها، حسینیه ها، خانه ها و مساجد، تشكیل هیئت ها در روزهای محرم، نذر و احسان و صدقه و تغذیه مردم برای سیدالشهدا، سقایی، چای، آب و شربت دادن به مردم، ساختن حسینیه و تكیه، یاد حسین(ع) هنگام نوشیدن آب، پوشیدن لباس سیاه، سیاه پوش كردن اماكن و گذرگاه ها و مساجد و حسینیه ها، راه انداختن دسته های عزاداری در خیابان ها، برپایی مراسم شام غریبان، برگزاری مجالس مقتل خوانی و زیارت عاشورا، نذر برای آوردن كودكان خردسال به یاد علی اصغر(ع) در دسته های عزاداری، علامت ها و نخل ها، پختن آش نذری و سفره انداختن و تغذیه عزاداران، زیارت رفتن، گرامیداشت اربعین امام حسین(ع)، سر برهنه و پای برهنه بودن در عزای حسینی بخصوص عاشورا و اربعین در میان سیستانی های گلستان دراوج سادگی ودلدادگی وعشق وبا دل وجان تجلی وبروز دارد.
او با اشاره به اینكه علاوه بر تعزیه كه در هر روز به یكی از یاران سالار شهیدان وشهدای مظلوم كربلا اختصاص دارد از گذشته های دور هر یك از روزهای دهه نخست ماه محرم را هم به نام و یاد خاندان و یاران امام حسین (ع) را گرامی داشته و می دارند، اضافه كرد: برای مثال روز چهارم محرم به عزاداری حُر نام گذاری شده، روز پنجم به نام فرزندان حضرت زینب (س)، روزهای ششم تا هشتم به یاد حضرت قاسم و حضرت علی اكبر(ع)، نهم به نام حضرت ابوالفضل و دهم به نام و یاد سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین عزاداری می گردد كه در روزهای پایانی ماه صفر بخصوص بین چهل وچهل وهشتم (شهادت امام رضا(ع) و پیامبر مهربانی ها (ص) نیزاین تعزیه و شووی گردانی وشبیه خوانی اجرا می گردد.
این پژوهشگر اظهار داشت: در شب نخست ماه محرم مراسم مشعل، چراغ یا گلدسته روشن می گردد و حسینیان به نماد آغاز قیام امام حسین (ع) این گلدسته ها را در سطح روستا می گردانند. درایام شهادت ائمه بزرگوار بخصوص ایام اربعین وروزهای پایانی صفر نیزاین فانوس های روشن وگلدسته های نورانی زینت بخش هیات ها ومجالس عزا ودسته روی های ایام اربعین در میان سیستانی ها است.
مدیربنیاد نیمروز سیستانی ها درباره نقش زنان سیستانی در مراسم عزاداری شان هم اظهار نمود: شیر زنان سیستانی هم مثل مردان در این ماه به عزاداری و سوگ سالار شهیدان و بی بی زینب (س) می نشینند، زنان سیستانی با خواندن رُوایی (رباعی) و نوحه درطول این دوماه عزاداری می كنند و همچون آداب و رسوم مرسوم این زنان روضه خوانی، ذكر مصائب و عزاداری برای اهل بیت(ع) است.
پژوهشگر فرهنگ عامه سیستانی ها به نقل ازبزرگمرد تاریخ وفرهنگ سیستان استاد خسروی بیان كرد: بعد از آخر عاشورا، روضه خوانی و عزاداری زنان در منازل به صورت پنج روزه (پنج تن) و ۱۰ روزه (دوپنج تن) ادامه پیدا می كند و در روز پایانی كه ختم روضه نام دارد با پخش نذورات از میهمانان خود پذیرایی می كنند، این نوع عزادارای ها تا آخر روز چهل و هشتم (ماه محرم و صفر) در منازل مختلف برگزار می گردد.
آذری اضافه كرد: از دیگر رسوم رایج بین زنان سیستانی در روزهای عزاداری بخصوص تاسوعا و عاشورا روشن نكردن تنور وپرهیز ازپخت وپز كردن واجتناب جدی از افروختن تنور است. همان گونه كه مردان سیستانی در روزتاسوعا وعاشورا دست از امور مادی وحتی امور كشت وزرع می كشند، زنان مومن سیستانی هم در این ایام خانه را جارو نمی كنند، نان نمی پزند، غذای لذیذ درست نمی كنند، به خرید یا سر زمین كشاورزی نمی روند، مراقب هدر رفت آب هستند، اصلاح نمی كنند، محصولات دامی چون روغن زرد، كشك، قروت و كارهایی چون قالی بافی و حصیر بافی را كنار می گذارند و مثل فردی كه عزیز خویش را از دست داده، در این ایام ماتم و عزاداری می كنند.
او با اشاره به اینكه این رسوم نیاكان هنوز دربین سیستانی های گلستان مانند سایر جاهایی كه سیستانی ها بود و باش دارند رایج است، درباره نقش چاووشی خوانان درمراسم عزاداری سیستانی های گلستان ومازندران هم اظهار داشت: مراسم پیاده روی اربعین دربین سیستانی ها ریشه در پیشین دارد آنجا كه نیاكانمان نذر می كردند كه با پای پیاده به زیارت قبور ائمه (ع) ازجمله مشهد مقدس، كربلا، نجف اشرف وهمچنین مكه ومدینه بروند و در این مسیرچه بسیار افرادی كه جانشان را فدا می كردند. چاووشی خوانان یا همون «چه وه شی» هم از مراسم ونمادهایی هست كه در ابتدا وانتهای این سفر معنوی و انسان ساز اجرا می شده است.
این پژوهشگر فرهنگ عامه بیان كرد: چاووشی دربین سیستانی ها یك فراخوان هم هست. زمانی كه مقرر است در مسجد نوحه خوانی وسینه زنی اجرا شود، عزاداران با نوای «چه وه شی خوان» ازهرگوشه ی آبادی وروستا و...عزاداران به سمت مركز مسجد و تكیه آمده ومراسم عزا را شروع می كنند. به قول سیستانی ها «چه وه شی خو» یا چاووشی خوان است كه با نوای دلنشین اش مردم را برای وداع و در زمان بازگشت برای خوش آمد به زائر فرا می خواند.
او با اشاره به اینكه این رسم هم درحال گسترش در میان سیستانی های گلستان است، اعلام نمود: «چه وشی» یا چاووشی در مراسم عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) یكی از اصول اصلی عزاداری سیستانی ها بوده وهست، به گونه ای كه در ابتدای هر مجلس ابتدا یكی از معتمدین خوش صدا با خواندن اشعاری حزن انگیز درباره حادثه كربلا همگان را به تشكیل صف های سینه زنی و زنجیرزنی دعوت می كند.
آذری اظهار داشت: چاووشی در عزاداری محرم و با عنایت به نوع ابیات، اشعار، شیوه خواندن و نقش آن در جمع كردن مردم نوعی فراخوان است. فراخوان های متعددی كه سیستانی ها در برگزاری مجلس عزای امام حسین(ع) دارند در چند مرحله شكل می گیرد كه یكی قبل ازآمدن محرم با سیاه پوش كردن مساجد ومحل ها و دیگری پیش از نوحه خوانی است. حتی در زمان رفتن به زیارت هم این چه وشی ها استمرار پیدا كرده است.
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب