آمریکا و شاه کتابی که سی سال رابطه تسلیحاتی را هدف می گیرد
پرداختن به رابطه‌ی تسلیحاتی ایران و آمریکا در دوران محمدرضا شاه برای تحلیل واقع بینانه‌ی روابط دو کشور در آن برهه و بلکه امروز، ضروری است؛ کتاب «آمریکا و شاه؛ سی سال رابطه تسلیحاتی» از اندک کوشش های دانشورانه در این عرصه به شمار می آید.
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، کتاب آمریکا و شاه (سی سال رابطه تسلیحاتی) اثر استفن مک گلینچی و ترجمه محمد شمس الدین عبداللهی نژاد که اخیرا انتشار یافته است، میزان قابل توجهی از منابع آرشیوی آزادشده را افزون بر زندگی نامه ها و منابع دست دوم بررسی می کند تا رابطه‌ی تسلیحاتی ایالات متحده-ایران را به کلی بازسازی کند.
پس از انقلاب اسلامی ایران و گروگان گیری کارمندان سفارت آمریکا در تهران در سال ۱۹۷۹، همه تماسهای دیپلماتیک میان ایالات متحده و ایران قطع شد. گرچه چند دهه از آن زمان گذشته است، روابط دو کشور خصمانه باقی مانده و بی اعتمادی متقابل آنرا فرا گرفته است. با این وجود ایران و آمریکا قبل از سال ۱۹۷۹ رابطه متفاوتی داشتند.
پرداختن به رابطه تسلیحاتی ایران و آمریکا در دوران محمدرضا شاه برای تحلیل واقع بینانه روابط دو کشور در آن برهه، و بلکه امروز، ضروری است؛ این کتاب از اندک کوشش های دانشورانه در این عرصه به شمار می آید. مؤلف، که مدرس روابط بین الملل در دانشگاه غرب لندن است، نشان داده است که فضای کلی جنگ سرد تعیین کننده خیلی از جنبه های رابطه تسلیحاتی تهران و واشنگتن قبل از سال ۱۹۷۹ بوده است.
کتاب حاضر، به منظور ارزیابی این ادعا، میزان قابل توجهی از منابع آرشیوی آزادشده را افزون بر زندگی نامه ها و منابع دست دوم بررسی می کند تا رابطه تسلیحاتی ایالات متحده-ایران را به کلی بازسازی کند.
شاه بعد از توافق خرداد ۱۳۵۱ با نیکسون که در تهران انجام شد، فرصت را برای خرید هرآن چه از آمریکا ممکن بود، غنیمت شمرد. توافق یاد شده، خرید هرچیزی به جز تسلیحات اتمی را مجاز اعلام نموده بود. بهرحال او انواع موشک، ناوشکن و هواپیمای شناسایی و جنگنده را در لیست خرید خود قرار داد. اما توجه چندانی به امکانات داخلی موجود برای به کارگیری این خریدها نداشت. تهدید ناسیونالیسم عربی و توسعه طلبی شوروی هم فکر و ذکرش را درگیر کرده بود و نبود این امکانات را نمی دید. بنابراین ۱۵ درصد از تولید ناخالص داخلی را به این مورد اختصاص داد؛ رقمی باورنکردنی که در زمان خود حدودا چهاربرابر متوسط جهانی بود.
گفته می شود روی کار آمدن جیمی کارتر در دیماه سال ۱۳۵۵ سبب شد بستر وسیع انتقال تسلیحات از آمریکا به ایران به هم بخورد. نویسنده کتاب پیش رو نشان داده است حقیقت کم وبیش عکسِ این گزاره تاریخی بوده است. چون کارتر در رویارویی با درخواست های شاه از شعارهای انتخاباتی اش عقب نشینی کرد. یکی از مسائل مهمی که در کتاب یاد شده به آن پرداخته شده، تلاشهای شاه برای سرمایه گذاری، مشارکت در تولید و مونتاژ برخی ادوات نظامی مثل بالگردهای بل، موشک های ماوریک و لانس است؛ همینطور تلاش مرموزش برای دستیابی به تکنولوژی های پیشرفته تسلیحاتی و احیانا جنگ افزار هسته ای.
کتاب آمریکا و شاه؛ سی سال رابطه تسلیحاتی که نسخه اصلی آن در سال ۲۰۱۴ از جانب انتشارات راتلج انتشار یافته است، ۶ فصل اصلی دارد که به ترتیب عبارت اند از: «سال های شکل گیری رابطه تسلیحاتی آمریکا_ایران»، «دوران بازسازی: مسلح ساختن ایران در دوره کندی»، «از کمک بلاعوض تا فروش اعتباری: سالهای ریاست جمهوری لیندون جانسون»، «انقلاب ریچارد نیکسون در فروش تسلیحات به ایران»، «تداوم روابط در فضایی مبهم: جرالد فورد و ایران» و «جیمی کارتر و مرحله پایانی روابط تسلیحاتی آمریکا و ایران».
در بخشی از کتاب می خوانیم:
برای شاه اواخر ریاست جمهوری جانسون بهتر از آغاز آن بود. سفر او به ایالات متحده در سال ۱۹۶۸ چرخه پیشرفتی فزاینده را تکمیل کرد، چرخه ای که در سال ۱۹۶۴ با اولین توافق فروش اعتباری تسلیحات آغاز گردید اما در اصل در تابستان ۱۹۶۶ ریشه دواند، یعنی زمانی که دولت جانسون تصمیم گرفت به سیاست طفره رفتن از درخواست های تسلیحاتی شاه آخر دهد و بکوشد با حقیقت نیازهای نظامی او روبه رو شود. هرچند گرم گرفتن شاه با روس ها بر سر یک معامله تسلیحاتی بزرگ نقطه عطفی بود که توجه جدی آمریکا را در سال ۱۹۶۶ به خود جلب کرد، برای شاه پیشنهاد مُصرّانه شوروی برای فروش تسلیحات در سال ۱۹۶۸ فراتر از یک نمایش کم اهمیت بود.
او بعد از استفاده موفقیت آمیز از شبح شوروی برای جلب توجه آمریکا در سال ۱۹۶۶، به پیشنهاد تسلیحاتی مسکو تنها بعنوان نوعی بیمه نامه می نگریست. در سال ۱۹۶۸ اعلام عقب نشینی بریتانیا از خلیج [فارس] بر اهمیت استراتژیک ایران افزود. ترس از اینکه غیرمتعهدها و کشورهای متعهد به شوروی خلا قدرتِ جنگ سرد را در منطقه ای حساس و شکننده پُر کنند باعث شد همصدایی آمریکا با مخصمه ای که شاه گرفتار آن بود افزایش یابد؛ این همصدایی خارج از وزارت خارجه هم گسترش یافت و جانسون را متقاعد ساخت که شاه متحد ارزشمندی است. از نیکبختی آمریکا بود که بریتانیا اعلام نمود عقب نشینی خویش را (شاید آگاهانه) ظرف سه سال انجام می دهد. این مورد به جانسون فرصت داد تا بار طرح ریزی های ویژه برای دوران پسابریتانیا را بر دوش جانشینش بیندازد...
کتاب آمریکا و شاه؛ سی سال رابطه تسلیحاتی در ۳۴۴ صفحه، شمارگان ۷۷۰ نسخه از جانب انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده است.
منبع: جاوید شو
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب