فین جهانی كاشان، عروس باغ های ایرانی
هشتم تیر ۱۳۹۰ باغ فین کاشان بهترین نمونه خلق فناوری با طراحی بی نظیر و هندسی از کاملترین باغ های ایرانی با کسب پنج معیار از ۶ معیار فرهنگی کمیته میراث جهانی به همراه هشت باغ ایرانی دیگر در سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) به ثبت جهانی رسید.
به گزارش جاوید شو به نقل از ایرنا، باغ یکی از عناصر ذاتی فرهنگ سکونت ایرانی ها است که پیوند عمیقی با اعتقادات مذهبی مردم قبل و بعد از اسلام و مردم کنونی ایران دارند.
باغ ایرانی به باغ هایی گفته می شود که پایه معماری و عناصر تشکیل دهنده آن همچون ساختار هندسی، آب و درختان و کوشک به صورت عمده در فلات ایران و مناطق پیرامونی متأثر از فرهنگ آن رواج داشته است.
باغ فین و مجموعه بناهای آن در کاشان، ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شماره ۲۳۸ بعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید و چند سالی است که به لحاظ داشتن ارزش های برجسته جهانی سال ۲۰۱۱ (تیرماه ۱۳۹۰) در چارچوب پرونده زنجیره ای ۹ باغ ایرانی، دو باغ در هند و یک باغ در پاکستان با شماره ثبت ۱۳۷۲ در یونسکو به ثبت رسید.
۹ باغ ثبت شده (در هفت استان کشور) به ترتیب پاسارگاد و ارم در شیراز، چهل ستوان اصفهان، باغ فین کاشان، باغ عباس آباد بهشهر در استان مازندران، باغ شازده کرمان، باغ دولت آباد و پهلوان پور در یزد، باغ اکبریه بیرجند در خراسان جنوبی و سه باغ تاج محل در آگرا در هندوستان، آرامگاه همایون در دهلی نو و باغ شالیمار در لاهور پاکستان است.
به گفته علی اکبر مرتضایی فرماندار ویژه کاشان، باغ تاریخی فین قبل از شیوع ویروس کرونا رتبه نخست بازدید گردشگران در کشور را به خود اختصاص داده بود.
باغ فین کاشان با وسعت افزون بر ۲۳ هزار مترمربع شامل یک حیاط مرکزی است که به وسیله دیوار، بارو و برجهای استوانه شکل محصور شده و آب اساسی ترین عنصر در آن بوده است.
شاه نشین، خلوت کریمخانی، کوشک، حوض خانه صفوی، حمام صفویه و قاجاریه، حوض جوش، شترگلوی فتحعلی شاه، جوی ها، بنای سر در و موزه ملی همچون بخش های باغ فین کاشان است.
سامانه آبرسانی پس از تقسیم به چند صورت (راکد، روان، جوششی و فورانی) باغ دقیق و منحصر به فرد و نحوه تنظیم فوران فواره های جوی های آن بسیار زیبا و مهندسی شده است.
طرح علمی ساماندهی حفاظت باغ و حریم آن
مدیر پایگاه میراث جهانی باغ های ایرانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اجرای طرح ساماندهی حفاظت و مدیریت باغ و حریم آن از ۶ ماه گذشته اظهار داشت: این طرح با همکاری ۲ نفر از استادان دانشگاه علم و صنعت به منظور طراحی و ساماندهی پیرامون باغ و داخل آن در حال اجراست.
پرویز سعادتی با اشاره به ارائه گزارش کار این استادان بعد از شرکت در نشست هیات باغبانی اضافه کرد: طرح ساماندهی باغ و حریم آن با اعمال تذکرهای هیات راهبردی در مورد برخی مبحث ها تا ۲ ماه آینده تکمیل می شود.
وی، اجرای این طرح را فتح باب جدیدی در رابطه با همکاری و تعامل دانشگاه ها و علمی کردن فضاهای میراث فرهنگی دانست و گفت: تحقیق بر روی تمامی پلاک های مالکان و کاربری آن در اطراف باغ فین، باغ کهنه و باغ پایین در وسعت حریم و عرصه باغ انجام شده است.
مدیر پایگاه میراث جهانی باغ های ایرانی با اشاره به مدت فعالیت خود در این مدیریت از سه سال قبل تابحال اظهار داشت: مبحث حفاظت باغ ها افزون بر حفاظت از بنا حفاظت از درختان و فضای سبز آن هم است که هر سال بر طبق روال با اولویت بندی نگهداری از فضای سبز و درختان باغ ها انجام می شود.
سعادتی با اعلان اینکه برای انجام اقدام های حفاظتی از فضای سبز و درختان باغ ها برنامه ای با زمان بندی مشخص تهیه و اجرا می شود اشاره کرد: این برنامه در مورد باغ فین کاشان بخصوص باتوجه به مشکلاتی که برای درختان آن در گذشته بر اثر یکسری اشتباه ها پیش آمده انجام شد.
وی با تقدیر از زحمات و خدمات فرهادی مدیر پایگاه باغ فین و همکاران وی در این مدیریت برای نجات بخشی و حفاظت درختان باغ یادآورشد: یک هیات راهبردی متشکل از کارشناسان مختلف در زمینه های گیاه شناسی، گیاه پزشکی، مهندسی معماری و مهندسی مرمت آثار برای هر باغ همچون باغ فین کاشان تشکیل شده است که موارد را تصمیم گیری و از جانب مدیر پایگاه اجرا می کند.
به گفته وی، هیات راهبردی باغ فین از راه امضای قرارداد با دانشگاه کاشان یک نقشه مکان یابی کاشت درختان در بخش هایی از باغ بخصوص کاشت درختان مثمر باتوجه به وجود این درختان در سابقه و تاریخچه باغ اجرا کرد که در یکی ۲ سال گذشته فضای باغ را بسیار بهتر کرد اما تا رسیدن به وضعیت ایده آل فاصله دارد.
مدیر پایگاه میراث جهانی باغ های ایرانی با تاکید بر این که برای پرونده ثبت جهانی یک اثر مدیریت پنج ساله آینده آن تدوین و تصویب می شود که باید به آن عمل شود، گفت: اگر خارج از این برنامه، طرح پیشنهادی یونسکو و سند تصویب شده برای آن اثر ثبت جهانی عمل و گرفتار مخاطره شود، افزون بر ثبت در گزارش نماینده یونسکو باید آن تخلف بوجود آمده متضاد با مفاد سند رفع گردد که در مورد باغ ها همچون باغ فین مشکل نداریم.
سعادتی با اشاره به ارسال سالانه گزارش مکتوب به یونسکو و بازدید هر ۲ سال یکبار ناظر یونسکو از هر اثر ثبت جهانی اضافه کرد: برخی نهادها حد و حدود قانونی را درک و رعایت نمی کنند.
وی، میراث فرهنگی را نماینده قانونی نظام در رابطه با آثار ثبت جهانی و حفاظت از آن دانست و اظهار داشت: حفاظت ما از آثار جهانی نگهداری از یک سرمایه ملی با حریم و عرصه تعیین شده برای آن است.
مدیر پایگاه میراث جهانی باغ های ایرانی خاطرنشان کرد: در صورت تجاز به حریم یک اثر جهانی احتمال خارج شدن از ثبت جهانی وجود دارد، بنا بر این تلاش ما حفظ حریم های درجه یک، ۲ و سه و عرصه اثر منطبق با رعایت ضوابط مصوب یونسکو است.
سعادتی با اعلان اینکه ایجاد هر نوع ساخت و ساز در حریم هر اثر جهانی بخصوص حریم درجه یک آن ممنوع می باشد، افزود: ساخت و ساز در عرصه و حریم هر اثر جهانی یکسری رعایت ضوابط خاص شامل همچون ارتفاع، خط آسمان و گودبرداری با کسب مجوز از وزارت میراث فرهنگی یا اداره متبوع در شهرستان دارد.
وی با اشاره به این که برخی نهادها انجام بعضی اقدام های خویش را در عرصه باغ مفید تلقی می کنند و برخی دنبال رزومه در دوره مدیریت خود هستند اضافه کرد: باید دید این خدمات چقدر اصولی و به نفع مردم بوده است.
به گفته وی، حفاظت پایگاه میراث جهانی باغ های ایرانی از آثار جهانی همچون باغ فین کاشان حفاظت از منافع ملی است، چون که این اثر متعلق به کاشانی ها یا ایران نیست، بلکه متعلق به تمامی ملت های جهان است.
مدیر پایگاه میراث جهانی باغ های ایرانی افزود: بعضی وقت ها که نهادها ضوابط را در قالب رعایت نمی کنند ناچار به شکایت می شویم اما اگر نهادها و دستگاه های دیگر موارد را رعایت نمایند با همه همکاری می نماییم.
سعادتی با تاکید بر این که خود مردم باید به درک رعایت حفظ حریم آثار تاریخی و نگهداری از آن برسند اظهار داشت: کمک مردم به میراث در حفظ حریم آثار تاریخی افزون بر نگهداری و حفظ آن برای نسل آینده، رونق گردشگری و چرخش اقتصاد این صنعت را به همراه دارد.
وی با تاکید بر همکاری خوب یزدی ها در بافت تاریخی با میراث فرهنگی در حفظ آثار تاریخی و رعایت حریم آن اضافه کرد: مردم یزد ثمره همکاری خویش را با تبدیل مکان های سنتی و قدیمی به میهمانسرا در گردش اقتصادی و منافع آن دیدند.
مدیر پایگاه میراث جهانی باغ های ایرانی خاطرنشان کرد: حفاظت از آثار تاریخی مساوی با گردش اقتصاد صنعت توریسم، افزایش ورود توریست و رشد زمان اقامت ساعتی به روزانه است.
داشتن پنج معیار میراث جهانی
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی کاشان هم با اعلان اینکه هر بنای ثبت جهانی دارای یکسری معیارها و ارزش های برجسته جهانی است، اضافه کرد: داشتن گنج معیار از ۶ معیار میراث جهانی، حاکی از خلاقیت های بی نظیر در باغ های ایرانی است که ایرانی ها در طول تاریخ به سبب عشق به طبیعت ارائه کردند.
مهران سرمدیان اشاره کرد: شاهکاری از نبوغ و خلاقیت انسانی، تبادل ارزش های بشری در یک بازه زمانی در یک منطقه فرهنگی از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری، برنامه ریزی شهری یا طراحی چشم انداز، دارای گواهی بی همتا یا دست کم استثنایی بر یک سنت فرهنگی یا تمدن زنده یا از میان رفته، نمونه ای برجسته در معماری یا تکنولوژی که مرحله مهمی از تاریخ بشر و در رابطه با رویدادها یا سنت های زندگی به صورت مستقیم یا ملموس و دارای اهمیت عالی جهانی افکار و عقاید یا آثار هنری یا ادبی پنج آیتم باغ فین کاشان همچون پنج معیار فرهنگی است.
به گفته وی، باغ های اروپایی و ژاپنی با طبعیت مناسب آن پیش از باغ های ایرانی ثبت جهانی شده بود اما در مورد باغ هایی ایرانی چون فلات ایران در منطقه گرم و خشک بوده و توانسته چنین باغهایی بعنوان نمود عینی باغ های بهشت بر روی زمین را بیاورد قابل اهمیت و پدیده است.
قدمت باغ های ایرانی از پاسارگاد
مدیر مجموعه جهانی باغ تاریخی فین، اظهار داشت: در مورد اهمیت باغ های ایرانی با طبیعت خشک و گرم فلات ایران با اشاره به این که پرونده ۹ باغ ایرانی اولین پرونده زنجیره ای ایران است که به ثبت جهانی رسید اضافه کرد: ایجاد باغ ها، خلق باشکوه انسان در تعامل با طبیعت است.
سمیه فرهادی با اعلان اینکه باغ ها یکی از عناصر ذاتی فرهنگ سکونت ایرانی ها از همان ابتدای پدیده باغ ها از ۲۵۰۰ سال قبل در پاسارگاد است خاطرنشان کرد: باغ ها از یکسری الگوهای باغ های چهاربخشی (چهار عنصر اصلی هستی یعنی هوا، آب، خاک و آتش) با دیدگاه های اساطیری الهام گرفتند.
وی با تاکید بر این که باغ های چهاربخشی مفهوم ایده و الگوی اصلی باغ های ایرانی است اظهار داشت: یکسری مفاهیم مقدس و اساطیری در دوره هخامنشیان وجود داشته که یکی از آنها چهار ارکان اصلی عالم و چهارباغ هم برگرفته از چهار ارکان عالم است.
تمثیلی از باغ های بهشتی
این کارشناس ارشد مهندسی معماری، با یادآوری این که چهارباغ بعنوان مفهوم اصلی باغ ایرانی از زمان هخامنشی آمده و در هر دوره ای تکمیل شده تا به دوره اسلامی رسیده است، گفت: باغ های ایرانی بعد از رسیدن به دوره اسلامی با الهام از زیبایی شناسی و آن تفاسیری که ما از بهشت در قرآن و نهرهای جاری آب زیر درختان داریم و افزایش بُعد اسطوره ای به این شکل بعنوان نمود عینی بهشت و تمثیلی از باغ های بهشتی پدید آمد.
فرهادی با اعلان اینکه بیشتر باغ های ایرانی به جز پاسارگاد پس از دوره اسلامی پدید آمد، اضافه کرد: پدیده باغ ایرانی در مناطق سبز و خرم خلق نشده است، بلکه آنچه که باغ ایرانی را پدیده می کند متولد شدن آن مثل باغ فین و باغ شازده ماهان کرمان در طبیعت خشک و خشن است.
وی، ظهور پدیده باغ های ایرانی را مستلزم برخورداری ایجادکنندگان آن از دانش گیاه، آب و هوا دانست و اضافه کرد: مهندسی خلاق برای رفع موانع و تهدیدات طبیعی و مسائل کاشت و برداشت گیاه و آبرسانی در طبیعت خشک یک ارزش برای باغ ایرانی است.
مسوول دفتر فنی اداره میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری شهرستان کاشان اضافه کرد: الگوی اولیه باغ ایرانی با قدمت زیاد از پاسارگاد شکل گرفته و بعد از آن با رشد رو به جلو به وضعیت کنونی آن رسیده است.
سابقه ۷۵۰۰ ساله
فرهادی، با تاکید بر نحوه مدیریت و نگهداری باغ ایرانی اظهار داشت: سابقه باغ فین به چشمه سلیمانیه به دوران طولانی پیش از اسلام یعنی هفت هزار و ۵۰۰ سال قبل بر می رسد و قدمت این چشمه با تمدن سیلک و شاید پیش از آن عجین بوده است.
وی، باغ فین را در این ۹ باغ ایران بهترین نمونه خلق تکنولوژی مناسب طراحی بی نظیر و هندسی باغ و کاملترین فضاهای باغ ایرانی با رقم خوردن رویدادهای سیاسی و اجتماعی سرنوشت ساز دانست و اظهار داشت: شاه عباس و فتحعلی شاه قاجار دو پادشاهی بودند که افزون بر علاقه زیاد به تأثیر شگرف روی باغ مراسم خویش را در این باغ می گرفتند.
مدیر مجموعه جهانی باغ تاریخی فین، اشاره کرد: شاه عباس اول چند دفعه در باغ فین بار عام(میهمانی عمومی) داده و این باغ تا دوران فتحعلی شاه قاجار باغ بسیار مورد اقبال و توجه بوده است.
فرهادی رویداد شهادت امیر کبیر، ساخت خلوت کریمخانی کنار باغ، تخریب باغ فین با ۲ زلزله شدید کاشان که حمام های آن تخریب و بعد بازسازی شد را از دیگر رویدادهای قابل توجه در این باغ برشمرد و اضافه کرد: از آنجائیکه کریمخان زند خویش را وکیل الرعایا نه پادشاه می دانست و مثل بقیه پادشاهان نیامد داخل باغ زندگی کند کنار باغ نه داخل آن خلوت کریمخانی را (خلوتی که امیر کبیر ۴۰ روز در دوران تبعید با خانواده اش در آن زندگی کرد) ساخت.
وی افزود: معماری باغ با نام حسن تسلط کاشانی در نقشه ای که سال ۱۳۱۵ هجری شمسی برای ثبت پرونده ملی باغ کشیده و مستند نگاری شده است.
فرهادی افزود: سامانه آبیاری منحصر بفرد باغ فین در میان تمام باغ های ایرانی را که از چشمه سلیمانیه سیراب می شود از دیگر از ارزش های این باغ برشمرد و اظهار داشت: سامانه آبیاری منحصر بفرد باغ فین شامل قنات چشمه سلیمانیه به طول یکهزار و ۲۰۰ با ۱۹ رشته چاه قنات است که از هفت کتل و دندانه سرچشمه می گیرد.
فرهادی، نوع درختان باغ فین کاشان و قدمت آن، نظام آبیاری و کاشت سرو از نوع گیاهان همیشه سبز را که نمود عینی بهشت در قرآن است از دیگر ارزش های باغ برشمرد و افزود: این باغ غیر از ارزش های برجسته جهانی شامل پنج آیتم از ۶ آیتم فرهنگی دارای دو شاخص اصالت و سلامت مورد نیاز برای ثبت آثار جهانی یک اثر بسیار مهم می باشد.
مدیر مجموعه جهانی باغ تاریخی فین گفت: شاخص اصالت بنا مهم ترین خصوصیت زیربنایی و در ارتباط با انتقال صادقانه و موثق اهمیت فرهنگی و تاریخی محوطه میراث جهانی است که شامل اصالت در فرم و ترکیب، اصالت در مواد و مصالح، اصالت در کاربری و عملکرد، اصالت در فناوری، اصالت در موقعیت جغرافیایی و محیط اطراف می شود.
فرهادی اضافه کرد: شاخص سلامت بنا که بر تمامیت و دست نخوردگی محوطه میراث جهانی دلالت دارد شامل سلامت بصری قابلیت دیده شدن بدون مانع فیزیکی و تسلط بصری آن بر بیننده از فاصله دور، سلامت سازهای در سلامت عملکردی در باغ ایرانی یعنی خلق با شکوه انسان در تعامل با طبیعت است.
به گفته وی، باغ فین دارای اصالت در فرم، عملکرد، جانمایی، سلامت سازه، سلامت فرم و سلامت بصری با تزئینات سالم آن تابحال است.
شهرستان کاشان با برخورداری از یک هزار و ۷۰۰ اثر دارای ارزش تاریخی، طبیعی و معنوی شامل ۳۲۵ اثر ثبت ملی و یک اثر ثبت جهانی، در فاصله نزدیک به ۲۰۰ کیلومتری شمال اصفهان واقع است.
منبع: جاوید شو
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب