پژوهش، میان آنچه كه باید باشد و نیست،
از دردسرهای اجبار به مقاله نویسی تا استادان راهنمای بی توجه!
جاوید شو از دردسرهای اجبار به مقاله نویسی تا استادان راهنمای بی توجه!
به گزارش جاوید شو به نقل از ایسنا، در سالجاری، بیشتر از ۱۲ هزار داوطلب در مقطع دکتری و حدود ۱۴۶ هزار و پانصد داوطلب در مقطع کارشناسی ارشد پذیرفته شدند. دانشجویانی که دیگر مقرر است پژوهش و تحقیق اصلی ترین جزء دوران مقطع تحصیلات تکمیلی شان باشد. در سالهای گذشته مسؤلان مختلف بارها درباره ی کاهش کیفیت برخی رساله ها و روی آوردن برخی از دانشجویان به خرید و فروش رساله و رساله سخن گفته اند. حالا برخی از دانشجویان تحصیلات تکمیلی که در مراحل دفاع از رساله ی کارشناسی ارشد یا رساله ی دکترای خود قرار دارند درباره فراز و فرودهای این مسیر و چالش هایی که ساختار آموزشی برای فرایند پژوهش آنها بوجود می آورد با ایسنا به گفتگو نشستند. البته با عنایت به این که این افراد همچنان دفاع خویش را انجام نداده و همچنان عنوان دانشجو دارند، ترجیح دادند نام آنها در این گزارش ذکر نشود هرچند که فایل صوتی این مصاحبه ها در آرشیو ایسنا محفوظ است.
یکی از دانشجویان دکترای ژنتیک درباره ی فرایند پژوهش در رشته های علوم پایه پزشکی می گوید: اساس کار پژوهشی در رشته های علوم پایه پزشکی، فعالیتهای آزمایشگاهی است. یکی از فرآیندهایی که برای فعالیتهای پژوهشی در این حوزه می توان طی کرد این است که دانشجو یا استاد با رفتن به دیتابیس ها، از اطلاعاتی که در گذشته آپلود شده است استفاده می نماید و کارهای کامپیوتری بر روی آن انجام می دهد. وی بعد از آنالیزها به یک فرضیه می رسد و سپس فرضیه خویش را در آزمایشگاه آزمایش می کند. این نوع فعالیت نیازمند این است که پژوهشگر کاملا به بیوانفورماتیک و نرم افزارهای مختلف آشنا باشد.
وی ادامه داد: نوع دیگری از پژوهش ها در علوم پایه پزشکی این است که محقق با مطالعه ی مقالاتی که نوشته شده است فرضیه ای را بیان می کند و سپس فرضیه را در آزمایشگاه بررسی می کند.
این دانشجو درباره نوع دیگری از تحقیقات می گوید: هر استادی بر روی زمینه ای خاص مشغول فعالیت است. روند پژوهشی برای یک دانشجو امکان دارد این چنین شروع شود که استاد هنگام جذب دانشجو به وی می گوید دانشجوی قبلی اش بر روی موضوعی کار کرده است و حالا از دانشجوی جدید می خواهد کار تحقیقاتی دانشجوی قبلی را ادامه دهد. این بهترین حالت است چونکه احتمال رسیدن به نتیجه بیشتر است و استاد هم بر مبحث تسلط بیشتری دارد.
به نقل از وی، محققان پس از تصویب شدن مبحث پژوهش، بخش کوچکی از مبحث کلی را انتخاب می کنند و آنرا آزمایش می کنند تا ببینند به موفقیت منتهی می شود یا نه، اگر در مطالعه پایلوت نتیجه نگرفتند مبحث را تغییر می دهند. البته این مورد در دانشگاه های ایران رعایت نمی گردد و دانشجویان از همان ابتدا کار اصلی را شروع می کنند. بنابراین در آینده معمولا با مشکلاتی روبه رو می شوند.
این دانشجوی دکترای ژنتیک افزود: مهم ترین دلیل این که مطالعه پایلوت صورت نمی گیرد این است که به هزینه نیاز دارد و استادان حاضر نیستند هزینه کنند. پس از تصویب شدن پروپوزال کارهای آزمایشگاهی شروع می شود.
او با بیان اینکه «در رشته های علوم پایه پزشکی، فراهم بودن مواد و تجهیزات خیلی مهم است»، اظهار داشت: هم اکنون با افزایش نرخ ارز و تحریم ها، مواد مورد نیاز برای فعالیتهای آزمایشگاهی خیلی کم شده است. اغلب این مواد در داخل تولید نمی گردد و باید آنها را از کشورهای خارجی سفارش داد. در شرایط تحریم هم چندین ماه زمان نیاز است تا ماده ای به دست محقق برسد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود به گرنت عرضه شده از جانب دانشگاه به دانشجویان دکتری اشاره نمود و اضافه کرد: مورد دیگری که وجود دارد این است که گرنتی که دانشگاه به هر پژوهشگر می دهد که نهایتاً هشت میلیون تومان است و با عنایت به چند برابر شدن نرخ ارز گرنت ها تغییر نکرده است. این مورد فعالیت پژوهشی را با مشکل مواجه می کند. با این مبلغ کم، امکان دارد دانشجو طرح خویش را در ستادها یا صندوق های حمایت کننده از طرح های علمی مطرح کند و بودجه بگیرد. اما نسبت به سه چهار سال پیش این بودجه ها بسیار کم شده است.
این دانشجو افزود: ما به تجهیزات مختلفی برای پژوهش نیاز داریم که از آن جایی که این تجهیزات گران است فقط برخی مراکز آنها را دارند. در گذشته، دانشگاه ها و مراکزی که دارای تجهیزات بودند به دانشجویان دیگر دانشگاه ها این امکان را می دادند که از تجهیزاتشان استفاده کنند اما در شرایط فعلی چنین چیزی بسیار کمتر رخ می دهد چونکه مسؤلان آزمایشگاه های این مراکز نگران خراب شدن و استهلاک دستگاه ها هستند.
وی بیان نمود: اگر فرض نماییم بودجه و مواد و تجهیزات لازم فراهم باشد، در حالت نظریه و بر روی کاغذ باید نتیجه گرفت اما در عمل امکان دارد شکست بخوریم. من با مواردی روبه رو شده ام که فرد یک سال یا یک سال و نیم پژوهش کرده است و بعد متوجه شده این تز پاسخ مناسبی نمی دهد. چنین شرایطی در دانشگاه های ایران دردسرساز است. یکی از دوستانم در سوییس تحصیل می کند و درباره تفاوت دانشگاه های ایران با دانشگاه های سوییس در برخورد با شکست پروژه های تحقیقاتی می گوید: در این کشور، نتیجه نگرفتن هم جزئی از تحقیق است و استادان آنرا می پذیرند چونکه به مقاله نیاز ندارند و برایشان مهم می باشد که دانشجو در راه پژوهش تکنیک های مختلفی را یاد گرفته است.
وی در بخش دیگری از سخنانش به در دسترس نبودن برخی استادان راهنما اشاره نمود و اضافه کرد: استادان باسواد انقدر در بیرون از دانشگاه درگیر مشاغل مختلف هستند که برای ملاقات با آنها باید با مکان های مختلف هماهنگ کرد تا ببینیم استاد را کجا می توان دید. در واقع استاد راهنما چندان کنار دانشجو نیست!
به نقل از این دانشجوی مقطع دکتری، یکی از مشکلات دانشجویان تحصیلات تکمیلی در ایران این است که مجبورند مقاله عرضه کنند. مقاله ها با عنایت به کیفیت ژورنالشان به چهار دسته تقسیم بندی می شوند و Q1 بهترین نوع آن است. دانشگاه های ایران با تمام کمبودشان از دانشجو مقاله Q1 می خواهند. دانشجو برای فارغ التحصیلی باید یک مقاله Q1 و یا دو مقاله Q2 و Q3 منتشر کند. عرضه مقاله هم برای دانشجو الزامی است و هم برای استاد و این معضل های زیادی بوجود می آورد. استاد بنابراین بر دانشجو فشار بوجود می آورد و دانشجو هم به علت این که وقت و امکانات ندارد دیتاسازی یا تقلب علمی می کند!
وی افزود: گاهی پیش می آید که دانشجو شاغل است و وقت پژوهش ندارد ازاین رو به یکی از دانشجوهای دانشگاه پول می پردازد تا کار تحقیقاتی را انجام دهد. در نزدیکی زمان دفاع از رساله، پروژه را تحویل می گیرد و از آن دفاع می کند و فارغ التحصیل می شود. این وضعیت در حالی در دانشگاه های ایران وجود دارد که در دانشگاه های خارج از کشور بحث مقاله وجود ندارد و به مواردی مانند کار با دستگاه و ایده پردازی نمره می دهند.
کرونا و مشکلات دانشجویان در انجام آخر نامه
یکی دیگر از دانشجویان که درباره چالش های دفاع از رساله با ایسنا گفتگو کرده است، یک دانشجوی کارشناسی ارشد است که مقرر است بزودی از رساله خود در یکی از مطرح ترین دانشگاه های ایران دفاع کند. او ضمن اشاره به تاثیری که انتشار کرونا بر روند آماده سازی رساله اش گذاشته می گوید: برای نگارش رساله ام به مصاحبه با دانش آموزان نیاز داشتم و از زمان انتشار کرونا و تعطیلی مدارس به مشکلات جدی برخوردم. تلاش کرده ام به صورت مجازی با مدارس ارتباط برقرار کنم تا بتوانم با دانش آموزان مصاحبه های مجازی داشته باشم.
وی درباره میزان همراهی استادان راهنما با دانشجویان می گوید: استادان راهنما به صورت کلی قبل از انتشار کرونا هم چندان در دسترس نبودند. مخصوصاً استادان دانشکده ی ما که اغلب در بیرون از دانشگاه پست هایی دارند و یا درگیر پروژه هایی هستند!
مشکلات ساختاری و محتوایی
یکی دیگر از دانشجویان با بیان اینکه چالش های مسیر دفاع از رساله به دو دسته ی مشکلات در ارتباط با ساختار آموزشی دانشگاه و مشکلات در ارتباط با محتوا تقسیم می شود، درباره ی فرایند دفاع خود اظهار داشت: نخستین معضلی که با آن مواجه شدم این بود که ابتدا با استادی صحبت کردم و ایشان پیشنهاد موضوعاتی را دادند و من پس از بررسی و مطالعه بسیار، موضوعی را انتخاب کردم و پروپوزال آنرا نوشتم اما استاد به فرصت مطالعاتی رفت. همان مبحث را به استادان دیگری پیشنهاد دادم و کسی قبول نکرد و در نهایت مبحث را تغییر دادم.
وی ادامه داد: مشکل بعدی این بود که حالا باید مبحث جدیدی را انتخاب و آغاز به مطالعه منابع جدید می کردم. در این مرحله، اغلب استادها پیشنهاد همکاری را رد می کردند یا می گفتند وقت برای دانشجوی جدید نداریم. در گروه رشته ی تحصیلی ما در دانشگاه تعداد دانشجویان بسیار بیشتر از ظرفیت استادان است. علاوه بر این، در دوره ی تحصیل ما دانشجوهای پردیس هم اضافه شدند و استادان دانشگاه وظیفه ی پشتیبانی از آنها را هم داشتند.
این دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد بیان نمود: در ترم سه، دانشگاه به ما پیامکی با این مضمون ارسال کرد که اگر تا اسفند ماه پروپوزال را تصویب نکنید اخراج می شوید. یکی دو بار دیگر هم از همین دست پیامک ها دریافت کردیم ولی در نهایت اتفاقی رخ نداد و برخوردی هم صورت نگرفت! من یک سال پس از این پیامک پروپوزالم را تصویب کردم و دانشجویانی بودند که پس از من به دنبال تصویب پروپوزال رفتند. به هر حال گویا معلوم نیست که اگر پروپوزال تا تاریخ معینی تصویب نشود چه رخ می دهد.
وی درباره ی میزان راهنمایی های استاد راهنمایش در طول فرایند آماده سازی رساله اظهار داشت: مشکل جدی که در مورد راهنمایی رساله داشتم این بود که استاد راهنمای من به علت مشغله بسیار زیادی که داشت تقریباً هیچ راهنمایی به من نکرد. هر چند که این استاد بسیار خوش برخورد بود و تعامل خوبی با هم داشتیم اما من مجبور شدم از دانش آموختگان مقطع دکتری که هنوز استاد دانشگاه نشدند راهنمایی بگیرم. البته نمی توانستم اسامی آنها را در رساله بیاورم. وظیفه استاد راهنما این است که مسیر پژوهشی را که به نتیجه منجر می شود به دانشجو بگوید. دانشجویی که از مسیر پژوهشی آگاه نباشد امکان دارد مدام مسیرهای اشتباهی را بپیماید و مجبور شود مسیر را تغییر دهد.
او درباره ی دلیل این وضعیت بیان نمود: فکر می کنم استادان به قدری در خارج از دانشگاه مشغله دارند و دانشکده شلوغ است و تعداد مراجعات آنها بالاست که اصلا دانشجو را راهنمایی نمی کنند! دوستانی که در دانشگاه های فنی دارم می گویند استادانشان نسبتاً بیشتر از استادان دانشگاه ما پیگیر رساله رساله شان هستند. اما در دانشگاه ما استادان همیشه تلاش می کنند حریمی را بین خود و دانشجو قرار دهند!
این دانشجو در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به تأثیر تغییر زمان کنکور دکتری بر فرایند دفاع از رساله ارشد اظهار داشت: من هم کنکور دکتری داشتم و هم قرار بود از رساله ام دفاع کنم. کنکور ما قرار بود اسفند برگزار گردد و ما دو سه ماه برای کنکور مطالعه نماییم و از اسفند تا شهریور برای رساله وقت بگذاریم اما به علت انتشار کرونا کنکور ما از اسفند به خرداد موکول شد و پس از خرداد به تیر و در نهایت در مرداد برگزار گردید. یعنی بازه ای که قرار بود برای رساله صرف شود به مرور درس های کنکور اختصاص یافت. پس از کنکور، به ما تا آخر مهر فرصت دادند که از رساله دفاع نماییم این مورد عملا سبب شد کیفیت رساله ها از آن چه تصور می کردیم پایین تر بیاید.
به گزارش جاوید شو به نقل از ایسنا، علاوه بر مواردی مانند دیتاسازی، تأثیر تحریم ها و افزایش قیمت ارز بر روند پژوهش ها، فصل مشترک سخنان این دانشجویان مشغله ی استادان راهنما و بی توجهی آنان به مشاوره و راهنمایی به دانشجویانی است که مقرر است حاصل سال ها تحصیل خویش را در چارچوب یک پژوهش به جامعه ارائه نمایند. بر همین مبنا یافتن راهکاری برای این معضل ضروری به نظر میرسد. به نظر می آید منع به کارگیری استادانی که در خارج از دانشگاه دارای سمت هستند و جایگزینی آنها با دانش آموختگان مقطع دکتری که اخیرا فارغ التحصیل شده اند و توان و انگیزه ی بیشتری برای راهنمایی دانشجویان دارند بتواند بخشی از چالش های روند آماده سازی رساله یا رساله ی دکترا را از میان ببرد.
منبع: javidsho.ir
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب