یادداشت وارده
حاكمیت جهانی عدالت برای مردمان دنیا
به گزارش جاوید شو هیچ عدالتی در هنجارهای جهانی پدید نمی آید مگر اینكه به صورت مستقیم و بعنوان مسئله ای با اهمیت به محرومیت اقتصادی بپردازد.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ: علی معروفی آرانی، كارشناس فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی
مجمع عمومی سازمان ملل در ۲۰۰۷ میلادی، ۲۰ فوریه را بعنوان «روز جهانی عدالت اجتماعی» معرفی نمود. در همین روز از كشورهای عضو دعوت شد تا با اختصاص روز عدالت اجتماعی برای ترویج فعالیتهای ملی مطابق با هدف های اجلاس جهانی توسعه اجتماعی گام بردارند و در ریشه كن كردن فقر، ارتقای اشتغال كامل و كار مناسب، برابری جنسیتی و دسترسی به رفاه اجتماعی و عدالت تلاش كنند.
عدالت در خیلی از نقاط جهان برپایه میل دولتمردان و نخبگان حاكمیت سیاسی برای مردم تعریف و اجرایی می شود. هرچند عدالت برای دولتمردان درلفظ، عدل و عادل بودن معنا می دهد، اما در عمل به مثابه حركت لاك پشت در ریگزار است. عدالت در عرصه جهانی شدن در قرن بیستم واژه ای غریبه برای جامعه سرمایه داری و فئودال و مبتنی برارزش های تحمیلی و تقریری ماكیاولیستی برای حاكمان و نخبگان عالی جامعه است.
مبحث جاری درباب جهانی شدن، توسعه عدالت اجتماعی برای مردم دنیاست. عدالت از مهمترین واژه ها در قاموس تمدن بشری به حساب می آید كه رعایت آن از دیدگاه هر انسانی از ضروری ترین امور به حساب می آید بگونه ای كه هیچ انسانی این مورد را انكار نمی نماید. این واژه به معنای برقراری توازن و تعادل در نظم اجتماعی در بیشتر فرهنگ های كهن وجود داشته است.
شاید گنجاندن بعد دینی در انقلاب هنجاری بیشتر از سایر جنبه ها بحث انگیز باشد. چونكه خیلی از مفسران عرصه جهانی دین را عنصری تفرقه افكنانه و بسیار نزدیك به برداشت هانتینگتون از وضعیت جهانی بعنوان مولفه ای برای برخورد تمدن ها می دانند. اما از دیدگاه هانتینگتون عدالت در سایه دین وجهی دوگانه دارد؛ وجهی مخرب برای حاكمیت جهانی انسانی از یك سو و بخش ضروری برای رسیدن به آن. دین می تواند توده ها را در زمینه اخلاقی و روحانی، در زمینه وحدت خانواده و چشم اندازهای مشترك بسیج كند. اما واقعیت این است كه دین بعنوان پدیده ای جهانی در حال ظهور مجدد است.
گفت وگوی تمدنی و بین دینی بخشی از كوشش برای هویت مشترك انسانی است كه درك و پذیرش تفاوت ها را با تایید ارزش ها و اهداف مشترك درهم می آمیزد. چنین ظهور باردیگر ای از دین می تواند به حاكمیت انسانی درچارچوب های مختلف منطقه ای كمك نماید.
توسعه مردم گرا
این جنبه از انقلاب هنجاری بیشتر از سایر وجوه، آرمان گرایانه است. این جنبه بر آن است كه مردم باید منابع لازم و مشترك را برای توسعه تعیین كنند نه منفعت طلبی را. در طرز بیان نهادهای بین المللی چون بانك جهانی و صندوق بین المللی پول تغییراتی مشاهده شده است كه پاسخ به این تقاضا را نوید می دهد. البته در حال حضر این گرایش به اصول توسعه به دور از منفعت ملی طلبی، بیشتر آرمان گرایانه به نظر می آید چونكه درحال حاضر همه حركات و جریان های در رابطه با این حوزه تحت فرمان سرمایه اند.
نتیجه اینكه هیچ انقلابی هنجاری جهانی پدید نمی آید مگر اینكه به صورت مستقیم و بعنوان مسئله ای با اهمیت به محرومیت اقتصادی بپردازد و به دنبال كاهش میزان نابرابری بین كشورها، ادیان و طبقات باشد. این مسئله، موردی روشن و در عین حال مبهم است، چونكه حل آن مستلزم بازبینی اساسی در تندروی های ایدئولوژیك موجود در بافت و ساخت جهانی شدن است.
جبران بی عدالتی ها: عدالت برای قربانیان
از جمله تلاشهای بی سابقه برای جبران بی عدالتی هایی كه در گذشته ضد گروهی از مردم روا داشته شده است، تشكیل جنبش های عدالت خواه در این چند دهه اخیر بوده است.
یكی از مهم ترین تلاش ها برای جبران، پشتیبانی از حقوق بازماندگان هولوكاست است. تجربه پیگیری ادعاهای هولوكاست برای سایر گروه های تحت ستم هم راهگشا بوده است. ژاپن بعد از آلمان در صدد جبران ظلم های رواداشته خود در حق ملت های آسیایی برآمد؛ اما این حركت پنجاه سال بعد از خاتمه جنگ جهانی دوم صورت گرفت. اهمیت این حركت های جبرانی را نمی توان در این مرحله ارزیابی كرد.
اما شكل گیری نمادهای جهانی برای دفاع از حقوق مظلومان به پس از جنگ جهانی دوم باز می گردد، محاكمه جنایتكاران جنگی در نورنبرگ و توكیو پس از جنگ جهانی دوم ابتدا اقدامی رادیكال تلقی می شد، اما به تدریج وجهه رادیكال خویش را ازدست داد. پاسخگویی و پاسخگو بودن دربرابر اعمال جنایتكارانه در مقاطعی از تاریخ، چند دهه ای خود به ابزاری گزینشی تبدیل گشته است و بیشتر درباره كسانی اجرا می شود كه حاكم كشورهای ضعیف بوده اند و كمتر در مورد كشورهای قدرتنمد و جنایات آنها درسایر كشورها به كارآمده است. سكوت غرب در قبال رفتار روسیه در چچن، بی پاسخ ماندن جنایات آمریكا در ویتنام و جنایات آریل شارون در صبرا و شتیلا نمونه هایی از این گزینشی عمل كردن است. اما جنبش های دفاع از حقوق بشر را می توان نمونه هایی از كوشش برای اجرای عدالت دانست.
تصور یك عدالت جهانی در منطقه اروپای غربی /ایجاد برخی شرایط تسهیل كننده
نخستین تكانه های هنجاری پس از جنگ جهانی دوم مشاهده شد. محاكمه جنایت كاران جنگی در نورنبرگ و توكیو، تاسیس سازمان ملل متحد، شكل گیری كنوانسیون نسل كشی و اعلامیه جهانی حقوق بشر نمونه هایی از تصور یك عدالت جهانی است. در دوره بعد از جنگ، دو نوآوری بزرگ درنظم جهانی صورت گرفت. نخستین نوآوری غلبه بر ضعف های موجود درهماهنگی اقتصاد جهانی بود. تاسیس صندوق بین المللی پول، بانك جهانی و سازمان تجارت جهانی همچون نهادهایی بودند كه برای اطمینان بخشی به آفریقا و آسیا، درمورد امكان پیشرفت اقتصادی برای آنان بدون دخالت سایر قدرت ها شكل گرفتند.
دومین نوآوری مهم، شكل گیری رویكرد منطقه ای برای بهبود و بازسازی وضعیت اروپای غربی بود.
اجرای عدالت حاكمیت جهانی در اروپای غربی با ایجاد شرایط تسهیل كننده برای این منطقه از مردم جهان شكل گرفت. درسال ۲۰۰۱، منطقه گرایی اروپایی ها به بلوغ اولیه خود كه اتحادیه اروپا و توافق برسرداشتن پول واحد در سال ۲۰۰۲، بود رسید.
این پیشرفت ها همراه با مجموعه ای از پیشرفت های فناورانه خصوصاً درعرصه فناوری اطلاعات (IT)، كامپیوتر و اینترنت و پیدایش طرح واره های سازمانی شبكه ای درعملیات تجاری سازی مشخص گشت كه بین گذشته و حال، فاصله و شكاف عمیقی بوجود آمده كه تشریح آن به واژه های توصیفی جدیدی نیازدارد. جهانی شدن یكی از آنهاست كه زمینه جدیدی برای غلبه بر فقر و محرومیت اجتماعی همراه با تاكید بر بازار و بخش خصوصی فراهم آورده است.
عدالت اجتماعی در نگاه امام خمینی(ره)
امام خمینی(ره) عدالت را یكی از مهمترین ارزش های جوامع بشری می دانست و به صورت مكرر بر این نكته تاكید داشت. ازاین رو در صحیفه ایشان مفاهیمی از قبیل عدالت، عدل، محروم، محرومان، محرومین، مستضعفان، مستضعف، فقیر، فقرا، فقر و.. بارها مود استفاده قرار گرفت و به شكل اثباتی تاكید و بر ضرورت توجه به آنها بسیار سفارش شده است.
درخواست برای عدالت جهانی، كوشش برای زسیدن به حاكمیت انسانی جهانی در صحنه سیاسی است. قانونی و مشروع بودن دخالت های بشر دوستانه حركت به سمت دموكراسی جهانی، احیای دین و كوشش برای توسعه مردم گرا، محل خیلی از اختلاف نظرهاست.
مفهوم عدالت از نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی
ورود رهبر معظم انقلاب به مبحث عدالت از چشم انداز جایگاه و نقش ممتاز دینی است. بر این اساس نخستین خصوصیت متمایزكننده دین از سایر منابع معرفتی آن است كه دین هدف خویش را اقامه عملی عدالت قرار داده است و آنرا هدفی برای تحقق عبودیت در حیات فردی و جمعی انسانی می داند.
بر اساس خصوصیت دومی كه رهبر معظم انقلاب در نقش متمایز دین بیان می كند، عدالت، موضوعی برای مطالعات نظری و در عین حال یك مبنا برای مبارزه اجتماعی ضد ظالمان و طاغوت است؛ از جانب دیگر هر اقدام عملی جهت تحقق عدالت در جامعه، ما را در نزدیك كردن جامعه به ظرفیتی برای ظهور حضرت مهدی یاری می كند.
مطلق دانستن ارزش عدالت در نگاه رهبر معظم انقلاب، برآمده از نگاه ایشان در حوزه فلسفه اخلاق است. پیامد مطلق دانستن عدالت آن است كه عدالت همه جا و در هر زمانی حق و بجاست. در واقع سایر ارزش های اخلاقی و اجتماعی همچون صلح، متصف به صفت عادلانه یا ظالمانه می شوند و به تبع مشروعیت یا عدم مشروعیت پیدا می كنند.
از نگاه حضرت آیت الله خامنه ای؛ عدالت باید گفتمان حاضر در صحنه مردم و مسؤلان و به خصوص نسل های تازه باشد. در واقع عدالت باید همیشه نصب العین جامعه باشد و مورد مطالبه و درخواست عمومی قرار گیرد تا محقق شود. باید جریانی در اثر این گفتمان سازی شكل گیرد كه مردم آگاهانه طلب حق كنند و در اثر شكل گیری این جریان عمومی، مبنایی برای تلاش به منظور تحقق عدالت، شكل گیرد. آنچه مورد نظر رهبر انقلاب است، تحقق عدالت حداكثری است.
حضرت آیت الله خامنه ای به سه دلیل بحث عدالت را مطرح و بر اهمیت راهبردی آن تاكید می كنند: ضرورت گفتمان عمومی شدن عدالت، پرهیز از تلاش و خطا در دهه چهارم انقلاب در اقامه عدالت و توجه به عنصر عدالت در پیشرفت در دوران پیشرفت جمهوری اسلامی.
در نهایت می توان اندیشه حضرت آیت الله خامنه ای را در حوزه عدالت اجتماعی، توجه و نگاه حاكمان به وضعیت مردم درعرصه ملی و بین المللی و لزوم تسهیل منابع مادی و معنوی برای تحقق جامعه توحیدی عادلانه توصیف كرد.
نتیجه این كه هیچ عدالتی در هنجارهای جهانی پدید نمی آید مگر اینكه به صورت مستقیم و بعنوان مسئله ای با اهمیت به محرومیت اقتصادی بپردازد و درپی كاهش میزان نابرابری بین كشورها، ادیان و طبقات باشد. این مسئله، موردی روشن و درعین حال مبهم است، چونكه حل آن مستلزم بازبینی اساسی در تندروهای ایدئولوژیك موجود دربافت و ساخت جهانی شدن است.
منبع: جاوید شو
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب