نتایج ۱۰ سال فعالیت آزمایشگاهی محققان دانشگاه تهران نشان داد
استرس فعالیتهای شناختی مغز را از سطح رفتار تا بیان ژن تغییر می دهد
نتایج یک دهه تحقیقات در آزمایشگاه علوم اعصاب دانشگاه تهران از آن حکایت می کند که قرارگیری در معرض استرس می تواند فعالیتهای شناختی مغز را از سطح رفتار تا بیان ژن تغییر دهد.
به گزارش جاوید شو به نقل از ایسنا، دکتر آمنه رضایوف، استاد نوروفیزیولوژی دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران در سخنرانی علمی خود با مبحث «اثرات استرس بر عملکرد مغز» درباره نتایج حاصل از ۱۰ سال مطالعات مستمر تیم تحقیقاتی خود متشکل از دانشجویان تحصیلات تکمیلی در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، اظهار نمود: نتایج بدست آمده از این مطالعات که با بهره گیری از موشهای کوچک و بزرگ آزمایشگاهی انجام شده است و در مجلات معتبر بین المللی «علمی – پژوهشی» به چاپ رسیده است در چندین بخش که عبارتند از تقویت اثرات پاداش زایی نیکوتین بر مغز در حالت استرس، فراموشی ناشی از استرس، اضطراب ناشی از استرس و بی دردی حاصل از قرارگیری در معرض استرس خلاصه شد.
وی با معرفی انواع مدلهای آزمایشگاهی و استرسورها یا عوامل استرسزایی که در طول این تحقیقات استفاده شده است تا بتوانند اثرات استرس بر عملکرد مغز و کارهای شناختی را از تغییرات رفتاری تا سطح بیان پروتئین ها و ژن های مداخله کننده بررسی نمایند، اظهار داشت: انجام این تحقیقات در مغز انسان قابل اجرا نیست، بنابر این جهت بررسی مکانیسم های فیزیولوژیک این اثرات در نواحی مختلف مغزی، چاره ای جز استفاده از مدل های موش آزمایشگاهی طبق استانداردهای بین المللی و اخلاقی وجود نداشته است.
این استاد نوروفیزیولوژی دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران اشاره کرد: استرس سبب بر هم خوردن هموستازی بدن از راه فعال شدن محور «هیپوتالاموس- هیپوفیز- آدرنال» و در نتیجه آزادسازی هورمون های استرس می شود.
دکتر رضایوف اضافه کرد: این محور به شدت تحت تاثیر نواحی قشر مغز و سیستم مزولیمبیک است. شواهد نشان داده است که استرس در القای رفتارهای پاداش زا و تولید اعتیاد دارویی نقش بسیار موثری دارد.
وی اشاره کرد: مشاهدات بالینی نشان می دهد که استرس های حاد و مزمن می توانند خطر شروع استعمال دخانیات در نوجوانان را که حساسیت زیادی به اثرات پاداشی داروها دارند، بالا برند.
استاد نوروفیزیولوژی دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران با اشاره به انجام پروژه ای در دانشگاه تهران در فاصله سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ تحت حمایت مالی ستاد توسعه علوم و فناوری های شناختی اظهار داشت: نتایج بدست آمده از این مطالعه نشان داده است که استرس سبب تقویت اثرات پاداش زایی نیکوتین از راه تغییر مسیرهای پیام رسانی پروتئینی در نواحی کورتیکولیمبیک شامل هیپوکامپ، آمیگدال و کورتکس پیشپیشانی در مغز موش های بزرگ آزمایشگاهی تازه بالغ شده، می شود.
دکتر رضایوف افزود: از آنجا که تغییرات القا شده در نواحی مغزی مذکور سبب نوروپلاستیسیته، بخصوص پلاستیسیته یا شکل پذیری سیناپسی در مغز شده است، میتوان چنین نتیجه گرفت که فعالیت گیرنده های نیکوتینی به دنبال مصرف سیگار و تحت شرایط استرس سبب فعال سازی برخی مسیرهای پروتئین کینازی، فسفاتازی و شاخصهای نسخه برداری از ژن می شود که به نظر می رسد همین عوامل اثرات تشدیدکننده استرس را بر مصرف سیگار میانجی گری می کنند.
وی اشاره کرد: براین اساس، میتوان چنین نتیجه گرفت که استرس نه تنها سبب تقویت اثرات مخرب نیکوتین بر مغز می شود، بلکه با ایجاد تغییرات مسیرهای پیام رسانی مغزی، وابستگی روانی شدیدتری به نیکوتین را القا می کند.
نبود آرامش در زندگی دوران بلوغ و نوجوانی زمینه ساز اعتیاد به مواد در اشخاص است
استاد نوروفیزیولوژی دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران اضافه کرد: با انجام این طرح ها در بستر آزمایشگاهی میتوان سطح دانش علمی را درباره اثرات مخرب استرس و محیط های پر استرس در القای رفتارهای پرخطر مانند سیگار کشیدن که خود زمینه ساز اعتیاد به سایر مواد است، بخصوص در بین نوجوانان، بیان کرد و توجه خانواده ها را به این مساله جلب کرد که نبود آرامش در زندگی و ایجاد تنش و استرس در دوران بلوغ و نوجوانی می تواند زمینه ساز اعتیاد به مواد در شخص باشد.
دکتر رضایوف در بخش دیگری از سخنرانی خود، با عرضه نتایج تحقیقاتی بدست آمده در بررسی نقش سیستم های نوروترانسمیتری و مسیرهای پیام رسانی گیرنده های نورونی در فراموشی ناشی از استرس اظهار داشت: تیم تحقیقاتی آزمایشگاه علوم اعصاب بیشتر از یک دهه است که اثرات استرس حاد و مزمن را بر روی هر چهار مرحله یادگیری و حافظه که عبارتند از کسب اطلاعات جدید، تثبیت اطلاعات در مغز، حفظ و نگهداری آنها و به یادآوری با بهره گیری از مدل یادگیری اجتنابی غیرفعال در موش های آزمایشگاهی مورد مطالعه و تحقیق قرار داده است.
وی اشاره کرد: نتایج بدست آمده نشان می دهد که استرس قابلیت مهار یادگیری و عدم تشکیل حافظه را از راه برهم کنش هورمون های استرس با سیستم های دوپامینرژیک، گلوتاماترژیک، اوپیوئیدرژیک و اندوکانابینوئیدی مغز در جهت تغییرات پلاستیسیته نواحی مزوکورتیکولیمبیک دارد.
در ادامه این سخنرانی این استاد نوروفیزیولوژی دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران هم چنین نقش تشدیدکننده استرس در فراموشی القا شده در مدل آزمایشگاهی بیماری آلزایمر که در پروژه دیگری انجام شده است را توضیح داد.
دکتر رضایوف یکی از جالب ترین نتایج حاصل از این تلاش ۱۰ ساله را مهار شدن فراموشی ناشی از استرس با مصرف پروبیوتیک ها در دوران پیش از بلوغ موشهای آزمایشگاهی به مدت پنج هفته دانست و اظهار داشت: نتایج بهبوددهنده فراموشی و اضطراب ناشی از استرس بر اثر استفاده از محیط های غنی شده و ورزش منظم با بهره گیری از تردمیل در موش های آزمایشگاهی انجام شد.
وی اشاره کرد: در پروژه دیگری هم نشان داده شده است که سیستم کلینرژیک مغز در القای بی دردی ناشی از استرس نقش بسیار مهمی را ایفا می کند.
این استاد نوروفیزیولوژی دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران تصریح کرد: با در نظر گرفتن مطالعات محققان پیشین و نتایج بدست آمده از مطالعات انجام شده در آزمایشگاه علوم اعصاب میتوان چنین نتیجه گرفت که تأثیرات استرس بر عملکرد شناختی مغز بسیار وسیع و ماندگار است و بنابر این باید با بهره گیری از روش های علمی و روانشناختی استرس را مدیریت کرد تا بدن و بخصوص مغز را از اثرات مخرب آن در امان داشت.
منبع: جاوید شو
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب