تلاش برای تغییر فرهنگ عمومی و مانعی به نام ممنوعه
چگونه ممنوعه، یك شبه تلاش ها را بر باد می دهد؟
به گزارش جاوید شو این نخستین بار نیست كه رسانه های ایرانی در بازنمایی مهاجرین افغانستانی ساكن ایران، اشتباه می كنند. اشتباهاتی بزرگ كه بهانه هایی بزرگ به دست مروجان جدایی می دهد.
خبرگزاری مهر - گروه فرهنگدر حالی كه مسائل اجتماعی و مصائب زندگی مهاجرین افغانستانی با سرعت البته اندكی روبه بهبود است؛ دوباره رسانه های ایرانی در میانه این تحولات مخرب ظاهر شده اند. سریال «ممنوعه» كه پخش آن از شبكه نمایش خانگی انجام می شود، یكی از آثار پرحاشیه در سال های اخیر كشور در حوزه تصویر است. از همان ابتدای پخش ممنوعه مبحث استفاده از مواد مخدر، مشروبات الكلی، قمار و عادی جلوه دادن روابط دختر و پسر و شركت در میهمانی های مختلط همچون حواشی این سریال بود كه حرف و حدیث های بسیاری را در مورد آن رقم زد و توزیع آن هم پس از پخش سه قسمت چندماهی متوقف گردید.در این مجموعه شاهد زندگی چند جوان هستیم كه زندگی بی هدفی دارند و خیانت كردن به یكدیگر بعنوان موضوعی پذیرفته شده میان آنها دیده می شود. سازندگان این مجموعه مبحث خیانت را به والدین این جوانان هم گسترش داده اند، در حالیكه روابط میان شخصیت های این سریال ماهیت خارج از عرف و به عبارتی ساختارشكنانه دارد. مجموع این عوامل سبب شد كه از همان ابتدا با پخش هر قسمت از این مجموعه نقدهای فراوانی نسبت به این فیلم مطرح شود و كاربران فضای مجازی هم متأثر از محتوای به نمایش درآمده نسبت به آن واكنش نشان دهند.توقیف و دوباره بازگشت؛ بازگشتی تأسف باربعضی بحث های انتقادی در مورد این مجموعه حاكی از این است كه گروهی از مخاطبان با پیام این فیلم همراهی نكرده اند و آنرا اثری تقلیدی از سریال های شبكه های ماهواره ای فارسی زبان ساخت تركیه ارزیابی كرده اند. با این وجود «امیر پوركیان»، كارگردان ممنوعه اعتقاد دارد واقعیت های بخشی از جامعه را با دغدغه فرهنگی اش روایت می كند، او می گوید اگر در شبكه های ماهواره ای و یا در غرب فیلم می سازند، خیلی از آنها ناهنجاری ها را روایت می كنند، اما در نهایت و آخر خروجی اش، ناهنجاری ها را شیرین نشان می دهند. اما این مجموعه اگر بهشتی نشان داده است، زمهریری هم برایش به تصویر می كشد.اما جدای از حاشیه های محتوایی این سریال؛ نمایش صحنه ای در قسمت ششم سریال، شاخك های حساس مهاجرین افغانستانی ساكن ایران به این سریال را حساس تر كرد. در قسمت ششم این مجموعه سكانسی از یك جوان افغان به نمایش درآمد كه با ظاهری نامناسب، كاندیدای ازدواج با یكی از شخصیت های اصلی سریال (بركه) معرفی می شود در حالیكه این وصلت مجازاتی برای بركه معرفی می شود و این یعنی اینكه مؤلفان مجموعه همچنان با دید عقب مانده ای ازدواج با یك افغانستانی را آنقدر پایین تصور می كنند كه می تواند بعنوان مجازات یك فرد محسوب شود.پوركیان در صحنه های دیگری از فیلم هم در لا به لای گفت و گوی شخصیت ها، اتباع افغانستان را مورد تمسخر قرار می دهد. بعنوان مثال در صحنه اسباب كشی خانواده بركه به تهران، فردی افغانستانی به آنها كمك می نماید. اما دختر بركه عبارت «اون بو می ده» را درباره اش به كار می برد. در صحنه دیگری هم بركه عكسی سلفی با كارگر افغانستانی می گیرد و همین تصویر را دستمایه شوخی و تفریح با دوستانش قرار می دهد.بی بی سی جای رسانه های داخلیاین سكانس های ممنوعه به تنهایی كافی بود تا این دفعه علاوه بر واكنش مخاطبان داخلی در فضای مجازی، كاربران و اتباع افغانستان هم نسبت به آن موضع بگیرند و آن صحنه ها را «نژادپرستانه» قلمداد كنند. به همین مناسبت كمپین نه به نژاد پرستی با همین هشتگ در فضای مجازی به راه افتاد، با این وجود علیرغم انتظار از رسانه های داخلی برای پرداختن به این موضوع با اهمیت، آنها به این مورد نپرداختند در عوض رسانه های فارسی زبان خارج از كشور همچون بی بی سی فارسی و رادیو زمانه به سراغ این مورد رفتند و با نگاه خودشان تلاش كردند تا از این موضوع راهی برای برهم زدن روابط تاریخی میان دو كشور ایران و افغانستان پیدا كنند.بی بی سی فارسی در گزارشی با تیتر «ممنوعه؛ برای تحقیر نژادی افغان ها یا مخالفت با نژاد پرستی؟» با مقدمه ای كه در آن تحقیر نژادی و قومی در ایران را موضوعی جدیدی ندانسته است، صحبت از این می كند كه اقوام و ملل مختلف بارها در ایران شاهد انواع توهین ها بوده اند. در ادامه این گزارش هم آمده است نمایش برخی از این تحقیرها از راه رسانه ها و متعاقب آن واكنش ها نسبت به آن سبب گشته است كه عذرخواهی هایی صورت بگیرد.بعد هم بی بی سی فارسی می نویسد تحقیر افغانستانی ها موضوعی است كه تاكنون كمتر مورد توجه قرار گرفته در حالیكه شبكه های اجتماعی بستری شده است تا نسبت به آن واكنشی صورت بگیرد. با این مقدمه نویسنده گزارش به سراغ سریال ممنوعه می رود. البته با این ملاحظه كه صحبت های ویدئویی پوركیان با مخاطبان صفحه اش در اینستاگرام درباره برخورد با اتباع افغانستان به شكل كوتاه و گذرا مطرح می شود و به نقل از وی می نویسد اقداماتش هدفمند و به منظور ابراز همدردی با افغان هاست.سپس سكانس های مورد اشاره در فیلم و واكنش كاربران برجسته می شود و در نهایت رفتار بازیگران این فیلم با شخصیت های افغانستانی به كل ایرانیان تعمیم داده می شود. در همین رابطه در بخشی از این گزارش می خوانیم: «این نوع برخوردها البته محدود به این سریال نیست و موارد مشابه ای در بعضی دیگر از مجموعه های تلویزیونی هم گاهی دیده شده است؛ ضمن اینكه در عین حال چنین نگاهی در جامعه ایران به اشكال مختلف از مقامات گرفته تا مردم وجود دارد.»شیعه- سنی كردن ماجرانیكی محجوب، نویسنده این مطلب در بی بی سی فارسی حتی برای اثبات اینكه در ایران رفتار نژاد پرستانه با اتباع افغانستانی انجام می شود، شاهد مثالی اثبات نشده می آورد در خصوص اینكه زمانی كه وی در ایران به فعالیت خبرنگاری در حوزه اجتماعی مشغول بوده، با مدیر كل امور اتباع و مهاجرین خارجی وقت وزارت كشور مصاحبه ای كرده است كه در آن می گوید مهاجران افغانستانی و عراقی در ایران به این دلیل در وضعیت متفاوتی هستند كه افغان ها سنی و عراقی ها شیعه هستند.شواهدی ضعیف؛ از شایعه تا محدودیت هایی در گذشتهبی بی سی فارسی در ادامه برای اثبات فرضیه خود در خصوص اعمال تبعیض نژادی در مورد اتباع افغانستانی در ایران اشاره ای به فیلم ضرب و شتم مهاجران افغان توسط مأموران نیروی انتظامی می كند كه این فیلم چند ماه پیش به شكل گسترده ای منتشر گردید و در نهایت به شكل رسمی از جانب پلیس تكذیب شد. اما گزارشگر بی بی سی به شكل ماهرانه ای از مطرح كردن این قسمت خودداری می كند و در عوض می نویسد در این ماجرا سفیر ایران در كابل از جانب دستگاه دیپلماسی كشور افغانستان احضار شد.در ادامه این رسانه پای روزنامه ها و مطبوعات داخلی را به مبحث تبعیض نژادی وسط می كشد و صفحه حوادث نشریات را محلی برای تبعیض قومیتی افغان ها معرفی می كند. البته نویسنده گزارش به علت رعایت بعضی ملاحظات حرفه روزنامه نگاری از قول خبرنگاران حوادث خبرنویسی در این حوزه را بی ربط با توهین و تحقیر قومیتی معرفی می كند.یكی دیگر از مواردی كه در این گزارش به آن اشاره شده است استفاده از الفاظ نادرست در برخورد با افغان ها توسط برخی اقشار جامعه است و مشكلات اقامتی كه افغان ها در گذشته داشتند و متعاقب آن امكان فعالیت در شغل های متفاوت از آنها سلب شده بود و كار و تحصیل شأن با محدودیت همراه بود. در نهایت نویسنده صحبت از محدود كردن افغان ها برای حضور در شهرهای خاص هم می كند.این گزارش تلاش می كند به شكل های مختلف نشان دهد كه افغان ها در ایران در معرض تبعیض نژادی هستند و برای این فرضیه موارد متعددی مطرح می شود. خیلی از این موارد همچون فیلم ضرب و شتم اتباع افغانستانی توسط مأموران انتظامی ماهیت اثبات نشده دارد (به عبارت بهتر شایعه هستند) یا همچون استفاده از الفاظ نادرست در برخورد با افغانستانی ها تنها در بعضی خرده فرهنگ ها استفاده می شود و قابل تعمیم به كل مردم ایران نیست.كمك ممنوعه به تفرقه افكنان ایران- افغانستاناما در نهایت همان گونه كه شاكله اصلی این گزارش از چند صحنه سریال ممنوعه است، می توان گفت عینی ترین شواهد برای نشان دادن اعمال تحقیر در مورد اتباع افغانستانی را هم این سریال در اختیار گزارشگر بی بی سی قرار داده است در حالیكه این صحنه ها تا كنون به شكل گسترده ای در معرض نگاه و قضاوت مخاطبان (به ویژه اتباع افغانستانی) قرار گرفته است.گزارش رادیو زمانه هم دست كمی از پرداخت بی بی سی ندارد، با این تفاوت كه این رسانه كوشیده بخش واكنش مخاطبان در فضای مجازی را هم به شكل برجسته ای مطرح كند.سكوت رسانه های داخل مقابل دو موضوعهمان طور كه در ابتدای این گزارش اشاره شد رسانه های داخلی نسبت به حاشیه های سریال ممنوعه پرداختی انجام نداده اند. به این معنا كه نه مبحث اعمال تبعیض نژادی ضد اتباع افغان كه بحث داغی در فضای مجازی است مورد توجه شان قرار گرفته است و نه جریان سازی در مورد نقد سریال ممنوعه پس از پخش این صحنه ها مشاهده می شود. در كمال تأسف تنها سایت خبری هم كه به این مورد توجه كرده، با تیتر و خبری این مورد را پوشش داده است كه بیشتر كوشش برای جذب كلیك در آن دیده می شود تا نگاهی نقادانه و هدایت گر افكار عمومی، بنابراین این سایت پرمخاطب (گزارش ها نشان داده است در مجموعه ۵۰ سایت پربازدید داخلی قرار دارد) با نوع پوشش خود بیشتر آتش این اختلاف را شعله ور كرده است.چه كسانی افغانستانی ها را می آزارند؟اما صرف نظر از نمایش چند صحنه در یك سریال پرحاشیه در شبكه نمایش خانگی و نوع مواجهه رسانه های فارسی زبان خارجی و داخلی شاید پاسخ دادن به این سوال كه آیا روابط میان مردم ایران و افغانستان توأم با اعمال تبعیض نژادی است، در مقطع كنونی مبحث ضروری می باشد. نمی توان انكار كرد در بعضی مناطق شهرها اتباع افغان مورد آزار هم وطنان مان قرار می گیرند. اغلب هم این آزارها توسط افراد شرور، زورگیر و سارق یا معتادانی انجام می شود كه به قصد زورگیری و دریافت پول اقدام به اعمال خشونت می كنند، اما با كمی انصاف در مورد كسانی كه چنین رفتارهایی دارند باید گفت چنین افرادی تنها در برخورد با افغان ها چنین خشونتی ندارند و به هر شخص دیگری شامل ایرانیان هم امكان دارد حمله ور شوند.نقش پررنگ افغان ها در اقتصاد ایرانصرف نظر این دسته كه حضورشان در هرشهر و محلی برای ساكنان آن حاصلی جز احساس ناامنی ندارد، گشتی در كوچه و پس كوچه های شهری مثل تهران نشان داده است افغانستانی ها سهم بزرگی در اقتصاد ایران دارند. از كارگران فصلی و كم توقع افغانستانی در كارهای ساختمانی كه با سخت كوشی و گاهی دست تنگی صاحب كار جانانه عرق می ریزند و كار می كنند و امكان دارد دستمزد كمی نصیب شأن می شود، تا اتباع افغانستانی كه كشور ایران را بعنوان وطن دوم خودشان برگزیده اند و با خانواده شأن مهاجرت كرده اند و شغل های با ثبات تری برگزیده اند. در بعضی مناطق صنعتی شهری مثل تهران هم امروز خیلی از كارگاه ها و كارخانه ها علاوه بر كارگران افغانستانی در خط تولید، وظیفه حراست و نگهبانی شبانه روزی به عهده خانواده های افغانستانی واگذار شده است. در خیلی از انبارهای مناطق جنوبی تهران هم وضع مشابهی وجود دارد و وظیفه نگهبانی از آنها را مردان با غیرت افغانستانی به عهده گرفتند. در حالیكه ارزش كالاهایی كه در این اماكن نگهداری می شود بالغ بر صدها میلیارد تومان است و تنها در سایه اعتماد متقابل میان كارفرمایان و این كارگران زحمتكش چنین اتفاقی افتاده است.افغانستانی فقط كارگر ساده نیست!شاید از نگاه برخی شهروندان ایرانی حضور افغانستانی ها در ایران مترادف شغل كارگری است. اما بر مبنای آماری كه مجتبی صدیقی، رئیس سازمان امور دانشجویان داده است از ۲۶ هزار دانشجوی خارجی پارسال ۱۷ هزار دانشجو افغانستانی بوده اند. شواهد هم نشان داده است روابط میان دانشجویان ایرانی و افغانستانی در دانشگاه ها خوب است و در كلاس های درس و سایر اماكن دانشگاهی تعاملات فكری و فرهنگی میان دانشجویان انجام می شود. یكی از نكات جالب در مورد حضور اتباع افغانستان در دانشگاه های ایران حق شركت آنها در آزمون های سراسری كنكور سازمان سنجش است كه اغلب در بندهای دفترچه های اینترنتی مختص به شركت در این آزمون ها توضیح داده می شود. در حالیكه برخی دانشجویان مقیم افغانستان هم از راه بورسیه در مقطع تحصیلات تكمیلی در دانشگاه های مادر همچون دانشگاه علامه طباطبایی پذیرفته می شوند.برخی اتباع افغانستانی مقیم ایران نخبگانی هستند كه در عرصه های شعر، فرهنگ و علم فعالیت می نمایند. در این خصوص می توان به سه جوان افغانستانی كه در كنكور كارشناسی ارشد سال جاری رتبه یك كنكور كارشناسی ارشد را آوردند اشاره نمود یا جوان نخبه دیگری كه با وجود ۷ اختراع و ثبت شركتی دانش بنیان قریب به ۵۰ كارمند ایرانی دارد كه بدون مشكل با كارفرمای خود كار می كنند. باز در همین رابطه می توان به نویسندگی اتباع افغانستانی و چاپ كتاب های آنها توسط ناشران ایرانی اشاره نمود كه نشانه دیگری است از پذیرش آنها در فرهنگ ایرانی در حالیكه كتاب های آنها توسط مخاطبان ایرانی مطالعه می شود یا برای كتاب هایشان رونمایی و جشن امضا برگزار می گردد.در چاره مشكلات، اگر رسانه ها بگذارندافغانستانی ها در ایران هنوز مشكلات عمده ای دارند. قوانین مهاجرتی همچنان عقب مانده است و نگاه افكار عمومی به مهاجرین افغانستانی هم هنوز گرفتار اشكالات زیادی است كه آنها را می رنجاند. اما اشاره و تاكید دوباره به دو نكته در انتها این گزارش ضروری به نظر می رسداول: مسیر تغییر نگاه به مهاجرین افغانستانی شروع شده است. مقاومت تلویزیون ایران در مقابل شكستن نگاه كلیشه ای به مهاجرین افغانستانی شكسته شده است و برنامه های ویژه مهاجرین هم تولید شده است. بعضی خبرگزاری ها و روزنامه های مكتوب هم تلاش ویژه ای برای فرهنگ سازی در نحوه مواجهه با مهاجرین افغانستانی شروع كرده اند. نخبگان افغانستانی فرصت برای ابراز وجود پیدا كرده اند و نمایشگاه های دستاوردهای فرهنگی و هنری آنها به شكلی مرتب در تهران و سایر شهرستان های مهاجرنشین برگزار می گردد.دوم: مسیر تغییرات اجتماعی و قوانین برای مهاجرین هم شروع شده است. با دستور مستقیم رهبرانقلاب اسلامی پذیرش همه دانش آموزان مهاجر در مدارس دولتی ایران الزامی شده است. دانشجویان افغانستانی شرایط بهتری پیدا كرده اند و بعضی از قوانین سخت گیرانه مهاجرت هم دستخوش تغییر شده اند.حال در این میان باز دوباره رسانه ای پیدا شده است كه بار دیگر نگاه هایی تحقیرآمیز به مهاجرین افغانستانی در درون خود دارد و دوباره غفلت سایر رسانه های ایرانی در پرداخت به این مورد و انتقال اعتراض به حق مهاجرین افغانستانی به این رویكرد قدیمی نژادی سازندگان سریال فرصت را برای سایر رسانه های ضدایرانی فراهم نموده است. آیا سخت گیری های ممیزی برای نمایش یك فیلم فقط به نمایش روابط نامشروع و… محدود می شود و آیا سریالی كه بهانه ای گل درشت به رسانه های ضد ایرانی و مروجان جدایی ایران از افغانستان می دهد؛ شایسته توجهی بیشتری نیست؟اینگونه است كه تلاش ده ها فرد، نهاد و مجموعه خودجوش فرهنگی كه در راه مساعدتركردن مسیر زندگی افغانستانی ها و تغییر نگاه به مهاجرین افغانستانی و نگاه خود مهاجرین به ایران در حال تلاش هستند یك شبه با یك اپیزود از بین می رود.
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب