شیفتگان مرگ رمانی از خودكشی برای سوسیالیسم شكست خورده شوروی
جاوید شو: کتاب «شیفتگان مرگ» اثری از سیویتلانا الکسیویچ نویسنده اهل بلاروس و برنده جایزه نوبل ادبیات در سال 2015 است که در قالب رمان مستند به شیفتگان حکومت سوسیالیستی در شوروی می پردازد که اندکی قبل یا حین اعلام فروپاشی این کشور خودکشی کرده اند.
می دانم بیشتر مردم در شب دست به خودکشی می زنند... در تنهایی و سکوت... آدمی در شب به آن تاریکی ای که می خواهد به آن فرو برود نزدیک تر است. خواب خیلی شبیه مرگ است... من همیشه فکر می کردم آدم هایی که روز را دوست دارند بیش از کسانی که شب را دوست دارند، مشتاق زندگی هستند... ولی با تمام این توصیف ها من بامداد دست به این کار زدم...
فکر می کردم که با مرگم می توانم جلوی آنها را بگیرم و نگذارم بروند. فکر می کردم با این کارم می توانم نجاتشان بدهم. شوهرم و پسرم را می گویم. آنها می خواهند به آنجا بروند و انتقام بگیرند، می خواهند بروند آدم بکشند (...) کشورم، برایم کشوری بیگانه شده، شهرم، شهری دیگر و مردمانم هم برایم غریبه شده اند... (ص.۷۵)
سیویتلانا الکسیویچ در سال ۱۹۴۸ از مادری اوکراینی و پدری اهل بلاروس متولد شد. این نویسنده و روزنامه نگار در سال ۲۰۱۵ به سبب آنچه آکادمی سوئد روایات چندصدایی، که مظهر محنت و شجاعت در روزگار معاصر ما خواند، شایسته دریافت جایزه نوبل ادبیات شد. او اولین نویسنده بلاروسی برنده نوبل ادبیات است و پیش تر در سال ۲۰۱۳ برنده جوایزی همچون جایزه صلح کتاب فروشان آلمان و جایزه مدیسی نیز شده بود.
او بیش از هر چیز یک پژوهشگر-نویسنده است و لقب «آرشیو حافظه» را دارد. نویسندگان بسیاری به عواقب سیاسی، اجتماعی و اقتصادی فروپاشی شوروی در ۲۵ دسامبر ۱۹۹۱ پرداختند اما تنها این نویسنده تاثیر این واقعه بر روح و روان مردم این کشور پهناور را توصیف کرد. او به شوروی سابق سفر کرد و سراغ افرادی را گرفت که بعد از فروپاشی یا اندکی پیش از آن دست به خودکشی زدند. اگر زنده مانده بودند با خودشان و در غیر اینصورت با یکی از نزدیکانشان مصاحبه کرد که نتیجه آن کتابی شد که در سال ۱۹۹۳ با نام شیفتگان مرگ منتشر گردید.
آلکسیویچ که در ایران با آثاری چون جنگ چهره زنانه ندارد و زمان دست دوم شناخته شد، دانش آموخته روزنامه نگاری از دانشگاه ملی بلاروس است. او مدتی در فرانسه و آلمان زندگی کرد و سرانجام به کشورش بازگشت. آثار او حاصل ساعت ها مصاحبه با افرادی است که حادثه یا رویداد مهمی را گذرانده اند. او اولین روزنامه نگار در ۵۰ سال قبل است که برای ادبیات مستند جایزه نوبل ادبیات را دریافت کرد.
او برای اثر جنجالی زمان دست دوم به سراغ مردمی رفت که در نظام زیستی سوسیالیستی باورهای خودرا بر آب رفته دیدند و بعد از آن در نظام دموکراتیک جمهوری فدراتیو شاهد حلول دیگرگونه نمادها و متفکران و مدیران شکل دهنده به ساختار زیستی سوسیالیستی در قامتی دیگر بودند. او برای نوشتن این کتاب هشت سال سفر کرد. به شهرهای مختلف روسیه رفت، مردم را دید و پای صحبت آنها نشست تا سرانجام در قالب این کتاب به روایتی رنج نامه گون از زندگی و زیست آنها دست پیدا کرد.
منتقدان، آثار ادبی او را سرشار از بازتاب روحیهٔ شهروندان روسیه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی می دانند و نگاه انسانی حاکم بر آثارش چنان تأثیرگذار بود که به زبان های مختلفی همچون انگلیسی فرانسه و آلمانی ترجمه شد.
شیفتگان مرگ به شکلی ادامه زمان دست دوم است. این کتاب بطور مشخص به ۲۲ مورد خودکشی پرداخته است که درباره آنها در کتاب قبلی خود به آنها نپرداخته و طرح موضوع نیز نکرده است خصوصاً اینکه خود وی اذعان داشت برخی افراد در سال ۱۹۹۳ که وی در تدارک تالیف کتاب نخست بوده، حاضر به گفت و گو با وی نشده اند و بعد از تدوین کتاب با وی تماس و ابراز تمایل به گفت و گو می کنند.
در قسمتی از این کتاب میخوانیم:
ولی من زمانی متفاوت و آدم هایی متفاوت را به یاد دارم... ما محاصره شده بودیم. رئیس بخش سیاسی دستور داد: «به خودتان شلیک کنید!» یک روز آفتابی بود و خورشید به شدت می تابید... ولی فرمان استالینی هم وجود داشت: «سرباز شوروی اسیر نمی گردد. فقط خائنین تسلیم می شوند...» من جایی را برای شلیک به خودم انتخاب کردم. یادم است یک درخت بلوط پیر بود و کنارش نهال بلوطی دیگر. من شاخه بالایی نهال را نوازشی کردم و با خودم گفتم: «این درخت رشد می کند و هیچ کس نخواهد دانست زمانی یک نفر به بالای آن دستی زده است». رئیس بخش سیاسی، فردی میان سال بود و اهل جایی در اوکراین... نگاهی به ما جوانان انداخت، کلاهش را برداشت و به سر خودش شلیک کرد. پیش از شلیک به ما اظهار داشت: «بچه ها، شما به زندگی تان ادامه بدهید!». (ص.۱۶۳)
شیفتگان مرگ را شهرام همت زاده عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی برای اولین باز از روسی ترجمه و انتشارات کتاب نیستان این کتاب را در ۲۵۲ صفحه و شمارگان ۸۰۰ نسخه روانه بازار کتاب کرده است.
منبع: جاوید شو
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب