كارشناسان بین المللی دروبینار جاوید شو مطرح كردند: (بخش دوم)
زور كمونیست های شوروی به جشن نوروز نرسید
جاوید شو: فشار دولت هایی چون اتحاد جماهیر شوروی سابق در مخالفت با هرگونه آیین سنتی و مذهبی، گرچه برای چند دهه در بعضی کشورها این رسم را ممنوع یا مهجور کرد، اما گذر زمان نشان داد قدرت فرهنگ و آیین، از اقتدار حکومت ها بیشتر است.
قزاقستان و قرقیزستان همچون کشورهایی هستند که در رژیم شوروی، از طرف آنها مخالفت هایی با برگزاری مراسم نوروز وجود داشته، اما آیین ها و مراسم های اجتماعی نشان دادند در نهایت، قدرت و انگیزه اجتماعی می تواند در گذر زمان اهداف سیاسی را تحت تاثیر قرار دهد. نوروز در افغانستان و در دوره ۵ ساله حکومت طالبان مسیر دشوارتری را پشت سر گذاشت و تاریخ نیز نشان داد که انگیزه های سیاسی چاره ای جز تسلیم در مقابل علایق و خواست اجتماعی ندارند. گرچه برگزاری مراسم نوروز به علت تداوم هرساله آن در ایران تفکر و تامل در ارتباط با اشتراکات آن با سایر اقوام را قدری از اذهان عمومی دور کرده، اما مطالعه پژوهشگران ایرانی و کشورهای آسیای میانه از اشتراکات زیادی حکایت دارد.
در بخش دوم وبینار ایرنا، خانم دکتر «آیناش قاسم»، مترجم و استاد زبان و ادبیات فارسی از قزاقستان، آقای «آرگن بختی بیک»، دانش آموخته مرکز مطالعات قرقیزی- ایرانی در دانشگاه ملی قرقیزستان، دکتر «محمدصادق دهقان» رئیس خانه ادبیات افغانستان و آقای «محمود حیدری»، دانش آموخته افغانستانی روابط بین الملل و مقیم ایران، از پیشینه و رسم های نوروز در کشورهای خود گفتند:
عید نوروز، ۶۲ سال مهجور ماند
ایرنا: در دوره شوروی چه برخوردی با نوروز می شد؟
دکتر آیناش قاسم: در زمان شوروی سابق عید نوروز را نشانه ای از اسلام دانسته و بنا بر این در سال ۱۹۲۶ جشن گرفتن عید نوروز در قزاقستان ممنوع گردید. از آن به بعد و در طول ۶۲ سال برگزاری این مراسم به فراموشی سپرده شد. پس از ۶۲ سال که از ممنوع شدن جشن نوروز می گذشت، «مختار شاهانوف»، شاعر مشهور و فعال مدنی قزاقستان برای برگزاری مجدد عید نوروز اقدام نمود و برای «گنادی کولبین» دبیرکل اول وقت کمیته مرکزی حزب کمونیست قزاقستان، در مورد برگرداندن عید نوروز به وی نامه نوشت و چنین مطالباتی را مطرح نمود. وی در این نامه نوشت که مردم قزاق دارای اعیاد و مراسمات خاص خود هستند که یکی از آنها عید نوروز است. این مفهوم با اقتباس از زبان فارسی به تدریج به نمادی از بهار و احیای حیات تبدیل شد. نوروز همه ساله از اول فرودین بطور دسته جمعی جشن گرفته می شد. من معتقدم که این جشن خوب باید بعنوان یک سنت مردمی برپا شود و به یک جشن ملی، رنگارنگ و شاد مانند زمستان روسی یا جشنواره ای در منطقه ولگا تبدیل گردد.
در نتیجه این نامه، در سال ۱۹۸۸ میلادی، عید نوروز بعد از ۶۲ سال بین مردم قزاق مجدد احیا شد. این جشن از سال ۲۰۰۱ میلادی به یک جشن ملی تبدیل شد و از سال ۲۰۰۹ به مدت ۴ روز یعنی از اول فروردین تا ۴ فروردین جشن گرفته می شود.
عید ایرانی و قرقیزی اشتراکات زیادی دارند
ایرنا: نوروز در قزاقستان چگونه جشن گرفته می شود؟
آرگن بختی بک: همانطور که میهمان محترم از قزاقستان فرمودند، مردم قرقیزستان هم این عید را جشن می گیرند. چونکه مردم قرقیزستان با مردم قزاقستان اشتراکات فرهنگی زیادی دارند. همان عیدی که در ایران برگزار می گردد با رسوم محلی در قرقیزستان درآمیخته و فستیوال های زیادی مثل اسب بازی و برگزاری یورت، در مراکز شهرها به صورت یک جشن ملی برگزار می گردد.
گرچه در زمان شوروی برگزاری این جشن به صورت رسمی ممنوع نشد، اما دولت مخالف برگزاری این جشن بود. با این وجود مردم گرد هم می آمدند و مسابقه اسب برزار می کردند، اما این که بخواهند این جشن را عید نوروز بنامند، اینگونه نبود و تنها برای احیای طبیعت و بهار گرد هم می آمدند. بعد از استقلال قرقیزستان این جشن باردیگر احیا شده و دولت هم برای ترویج این رسم تلاش می کند. اما نوروز همچنان با دشواری هایی روبروست.
پسربچه ها «نوروزبیک» می شوند و دخترها «نوروزگل»!
اسلام محلی که سنتی است، مشکلی با نوروز نداشته است، اما بعد از استقلال که فرقه های مختلف به قرقیزستان وارد شدند، آنها با انجام این مراسم مخالفند. آنها این رسم را برگرفته از آیین زرتشتی و خلاف آداب اسلامی می دانند، اما مردم توجهی به آنها نداشته و در همه جای قرقیزستان مانند جنوب، شمال و مراکز مختلف مردم به صورت فعال در این جشن شرکت می کنند. هرچند با این جشن در قرن بیستم مخالفت می شد و در قرن ۲۱ هم با آن مخالفت می شود، اما مردم برای حفظ این سنت قدیمی تلاش زیادی می کنند.
در این جشن مردم لباس هاس سنتی خودرا می پوشند و برخی معتقدند که این جشن سنتی مسلمانان است. پسربچه هایی که در این روز متولد می شوند غالبا نام «نوروزبیگ» را بر خود می گیرند و بر دخترها نیز نام «نوروزگل» را انتخاب می کنند.
بیرق نوروز یا درفش کاویانی برای مبارزه با ظلم
ایرنا: نوروز افغانستان چگونه است؟
دکتر محمدصادق دهقان: جشن آیینی نوروز در افغانستان از روز اول حمل آغاز می شود که با سخنرانی مقام های ارشد دولت در دو منطقه، یکی در زیارتگاه کابل موسوم به زیارتگاه «سخی شاه مردان» که به حضرت علی مقابل السلام نسبت داده می شود و دیگری در «مزار شریف» که در آن جا هم زیارتگاهی به نام حضرت علی بن ابیطالب قرار دارد، هم راه است. در این دو منطقه مقام های ارشد دولتی حضور پیدا کرده و علمی را که «جَندَه» (به معنای بیرق یا علم) نامیده می شود، بر افراشته می کنند. این بیرق به درفش کاویانی که در گذشته در مبارزه با ظلم و ستم برگزار شده بود منسوب می شود و افراشته ماندن آن تا ۴۰ روز ادامه یافته و در طول این زمان همه مردم بدون در نظر گرفتن قومیت و مذهب، به صورت کاملا برابر به این دو منطقه رفته و برای گرفتن حاجت خود پارچه هایی به این علم ها می بندند. در روز چهلم این بیرق پایین کشیده شده و پارچه های آن به صورت تبرک در بین مردم این آیین پخش می شود.
سال تحصیلی در افغانستان با نوروز شروع می شود
روز نوروز در افغانستان تعطیلست و بعنوان روز دهقان شناخته می شود. در این روز دهقان که همان پدر خانواده باشد، برای بقیه هدیه ای بعنوان برکت و روزی می آورد. روز دوم بعنوان روز معارف یعنی آموزش و پرورش شناخته می شود، چون سال تحصیلی در افغانستان با عید نوروز شروع می شود که ۹ ماه ادامه دارد و در طول زمستان به علت سردی خیلی از نقاط کشور، آموزش و پرورش تعطیلست.
از جمله مراسم های مردم قبل از نوروز، تمیز کردن خانه و زیارت اهل قبور در آخرین هفته سال است که به همراه شیرینی پزی و یا حلواسازی در یک شب مانده به نوروز انجام شده و شیرینی ها میان همسایگان و آشنایان پخش می شود. همچنین، مراسم چهارشنبه سوری که در سه شنبه آخر سال برپا می شود از دیگر مراسم نوروز شمرده می شود. در شب نوروز هم هنوز خیلی از مردم در مقابل آتش که از فتیله های کوچک آمیخته با روغن تهیه شده نشسته و به نیایش با پروردگار مشغول شده و برای بهروزی در سال جدید آرزو می کنند.
در روز عید مردم افغانستان لباس های نو بر تن کرده و آجیل و خشکبار و میوه های خشکی را که از یک هفته قبل آماده کرده اند را گردآورده و پس از اعلام نوروز در آن دو منطقه، بنابر امکانات به دید و بازدید می پردازند. این جشن در افغانستان یک جشن عمومی است. در این روزها پخت سمنو رواج داشته و مسابقات پهلوانی نظیر بزکشی در مناطق شمالی هنوز رواج داشته و موسیقی شامل کنسرتهای سنتی و مدرن شاد هم در این ایام پخش می شود.
تفاوت جدی در مراسم نوروز ایران و افغانستان نیست
ایرنا: آقای حیدری، چون شما افغانستانی هستید و مقیم ایران، می توانیم از شما بپرسیم جشن گرفتن نوروز در ایران و افغانستان، چه شباهت ها و تفاوت هایی با هم دارد؟
حیدری: در مورد اشتراکات فرهنگی بین ایران و افغانستان باید اظهار داشت که افغانستان به لحاظ موقعیت جغرافیایی خود، چکیده ای از آیین های سنتی و باستانی را در خود دارد. اگر بخواهیم شباهت های آسیای مرکزی و فلات ایران را یکجا ببینیم، این موارد به وضوح در افغانستان قابل رویت است. من تفاوت شایان توجهی بین برگزاری این مراسم میان ایرانیان و افغان ها نمی بینم. درواقع تفاوت ها بسیار جزیی بوده و باید در جزئیات به دنبال تفاوت ها بود. در افغانستان و ایران آیین های نوروزی، پیوند ناگسستنی با آیین های اسلامی پیدا کرده اند. همان گونه که مردم در افغانستان به مزارشریف می روند، مردم هم در مشهد در عید به بارگاه امام رضا مقابل السلام می روند.
منبع: javidsho.ir
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب