درس های تاریخ برای سال جهش تولید -۶
تولید كبریت ایرانی از دخالت استعمار تا وضع قوانین پشتیبانی از كارگر
كبریت سازی در ایران تاریخ تحولات مهمی را پشت سر گذاشته است. تولید كالای آن روز استراتژیك را دخالت استعمار و وضع قوانین غیرتخصصی به بن بست های عجیبی كشانده بود.
خبرگزاری مهر، گروه فرهنگ: تلاشهای عباس میرزا نایب السلطنه در دوران فتحعلی شاه راهی را برای توسعه ایران باز کرد که بعدها میرزا تقی خان امیرکبیر کوشش کرد تا در سطحی گسترده تر این تلاش ها را ادامه دهد و ایران را به مرحله صنعتی شدن برساند. هرچند در سطح کلان کشور این تلاش ها ناکام ماند، اما توانست «چشم» و «گوش» ایرانی ها را تا حدی باز کند. بعدها از اواسط دوران ناصری که پای جهانگردان خارجی به ایران باز شد و در سوی مقابل ایرانی ها بسیاری هم توانستند از کشورهای پیشرفته آن دوران بازدید کنند، توسعه ایران و حضور کشور در جاده صنعت، بدل به هم و غم آنان شد. آنها این توسعه را با توسعه سیاسی همراه کردند، چون که به زعم آنان توسعه صنعتی و اقتصادی جز با قطع دخالت پادشاه و درباریان از همه شئون مملکت به دست نمی آمد.
«مساله» و دغدغه دیگر آن دوران نفوذ استعماری حکومت های بریتانیا و روسیه بود که هیچگونه توسعه بدون وابستگی را برنمی تافتند و این در روند راه اندازی کارخانجات و کارگاه های تولید کبریت به عینه به چشم می خورد. کبریت هرچند امروزه دیگر کالایی فاقد ارزش است اما آن دوران که تهیه آتش کاری شاق تلقی می شد، ارزش و اهمیت بسیاری پیدا کرد و شاید به نحوی می توان آنرا کالایی استراتژیک هم برشمرد چون که در خیلی از حوزه های دیگر هم کاربرد داشت. کبریت هم سن و سال برخی کالاهای مدرن دیگر همچون برق، تلفن، تلگراف است که برای ایرانی ها یادآور زندگی جدید بود. تاریخ و روند تولید کبریت در ایران شنیدنی است و درس های بسیاری را برای اقتصاد امروز ایران که «مساله» تولید برای بدل به معضلی جدی شده، به همراه دارد. تاریخچه واردات و تولید کبریت در ایران با فرهنگ عمومی کشور پیوندی ناگسستنی پیدا کرده است. این کالا هرچند که در وهله نخست جایگزین سنگ آتش زا شد، اما کالایی اشرافی بود، چون که با ورود سیگار به ایران و گسترش امکانات سیگارپیچی، مصرف آن زیاد شد اما چون کالایی وارداتی بود، تنها اشراف امکان استفاده از آنرا داشتند. کبریت بعدها آنقدر اهمیت پیدا کرد که درباره چند و چون تولید آن مجلس باید تصمیم می گرفت و این میان نباید تلاشهای استعمار را برای به زمین زدن صنعت کبریت سازی در ایران فراموش کرد. همین مسائل اهمیت پژوهش درباره کبریت را بیشتر از پیش نمایان می کند که متاسفانه کار چندانی روی آن نشده است.
به زعم راقم این سطور جدی ترین پژوهش تاریخی درباره کبریت را مهدی صادقی انجام داده است، هرچند معدود پژوهش های مشابهی هم پیش تر انجام شده بود. اولین «کتاب کبریت ایران» با پژوهش مهدی صادقی سال ۱۳۹۴ توسط انتشارات رسم منتشر گردید و دومین کتاب هم اخیرا روانه کتابفروشی ها شده است. صادقی در این پژوهش خاص، به تاریخ چگونگی ورود کبریت به ایران در اواسط دوران ناصری، نگاه ایرانی ها به این وسیله وارداتی و همینطور تاریخ تولید کبریت در ایران و کارخانجاتی که برای تولید این کالای ضروری شکل گرفتند و رخدادهای پیرامون آن پرداخته است. بحث درباره طرح گرافیکی قوطی های کبریت، جایگاه کبریت در فرهنگ ایرانی ها بعنوان یک کالای استراتژیک و… از دیگر مباحث مهم صادقی در این کتاب است. می توان گفت صادقی در این دو کتاب پدیداری به نام کبریت را از همه زوایای ممکن بررسی نموده است.
مهدی صادقی، پژوهشگر هنر و تاریخ، مدرس دانشگاه و منتقد فیلم، است. از دیگر کتاب های انتشار یافته او می توان به این موارد اشاره کرد: «حاتمی در امتداد فردوسی: تحلیل تاریخ محور بر هزاردستان علی حاتمی با نگاه به چندی از داستان های شاهنامه»، «فوتبال سینماست»، «قول و قاتل: بازخوانی قتل های زنجیره ای در رمان قول فریدریش دوررنمات و فیلم قاتل (M) فریتس لانگ»، «گرافیک و خلاقیت»، «گرافیک و سینما»، «کتاب چوبی گرافیک ایران»، «جنگل آسفالت»، «گرافیک و هلوژی: تمرینی برای خلاقیت در طراحی گرافیک» با همکاری زکیه رستمی و افسانه فیروزه، «پیشگامان گرافیک نوین ایران: صادق بریرانی» «سه: گزیده طرح های مهدی صادقی درباره موسیقی» و «گوتنبرگ ۵۵۵: منتخب پوسترهای طراحان گرافیک ایران». گفت وگوی مهر با این نویسنده و پژوهشگر را در ادامه بخوانید:
شما درباره کبریت ایران و تاریخچه تولید این کالا در ایران پژوهش مهمی را انجام داده اید. نخست بفرمائید که کبریت از چه دورانی وارد ایران و از چه دوره ای تولید آن شروع شد؟
کبریت را گردشگران و سیاحان خارجی که به ایران می آمدند، وارد کشور کردند. به مرور که مردم کاربردهای آنرا شناختند، واردات کبریت هم شروع شد. اولین کبریت های وارداتی، از اتریش وارد شد و بعد از آن، سایر کشورهای اروپایی هم کبریت وارد کردند. اولین سالی که گمرکات کشور سر و سامان گرفت و تمام واردات و صادرات، به صورت یکپارچه در دفاتر گمرکی به ثبت رسید، سال ۱۲۸۲ خورشیدی بود. در این سال حدود ۳۷۳ هزار باتمان کبریت از روسیه، اتریش، سوئد، ژاپن، ایتالیا، بریتانیا و آلمان وارد کشور شد. هر باتمان معادل سه کیلو بود و برای هر باتمان هشت شاهی باید حق گمرکی پرداخت می کردند. از این سال به بعد تمام آمار واردات کبریت موجود است و من اسناد آنرا در کتاب کبریت ایران آورده ام.
ببینید در اواخر دوره ناصری به خاطر رفت و آمدهای بسیار خارجی ها و مسافرت روشنفکران و بازگشت آنها، برخی کالاها و خدمات در ایران ضروری به نظر می رسید و به شکلی به آرزو تبدیل گشته بود. سه چیز بیشتر از بقیه: راه آهن، کبریت و قند. داشتن راه آهن آرزوی ایرانی ها آن زمان بود و شاید حتی بتوانیم بگوییم نسبت به آن عقده و حسرت پیدا کرده بودند. راه آهن هشت کیلومتری تهران به شاه عبدالعظیم این عطش را سیراب نکرد، بلکه آنها را تشنه تر کرد. ما هنوز راه شوسه درست و حسابی نداشتیم، اما این طور که از نوشته های اهل قلم آن دوره برمی آید، نیاز راه آهن بسیار جدی تلقی می شد. همین حسرت و آه بود که در دوره رضاشاه به افراط بدل شد و راه آهن مهم ترین پروژه دوره پهلوی اول محسوب می شد. فراموش نکنیم برای ساخت همین راه آهن، ایران تبدیل به سومین واردکننده بزرگ سیمان در دنیا شده بود.
در اواخر دوره ناصری به خاطر رفت و آمدهای بسیار خارجی ها و مسافرت روشنفکران و بازگشت آنها، برخی کالاها و خدمات در ایران ضروری به نظر می رسید و به شکلی به آرزو تبدیل گشته بود. سه چیز بیشتر از بقیه: راه آهن، کبریت و قند. داشتن راه آهن آرزوی ایرانی ها آن زمان بود مسئله بعدی قند بود. قند که مصرف بسیاری در ایران داشت، همیشه حسرتش را داشتند که چرا خودمان نتوانیم قند بسازیم. قند هم کالای مصرفی بود و هم کالای لوکس. مثلاً خانواده داماد برای عروس، به مناسبت های مختلف همچون شب یلدا، کله قند کادو می بردند. هنگام تولد نوزاد به قابله، کله قند کادو می دادند. زنده یاد مادرم تعریف می کرد وقتی من متولد شدم، پدرم یک کله قند به قابله مادرم هدیه داده بود! سی و پنج سال بعد از آن، نوه همان قابله، دانشجوی من شد! ازاین رو، مردم دوست داشتند همین قند را که این چنین کاربرد فراوان داشت، خودشان تولید کنند. البته منظور قندِ سفیدِ صنعتی است که از چغندر قند گرفته می شد.
سومین هم کبریت بود: کالایی کوچک، اما پر کاربرد. آرزو داشتند بتوانند این قوطی کوچولو را خودشان بسازند. اما ساخت همین قوطی کوچک، دردسر زیاد داشت. البته مسیو دنی امتیاز ساخت اولین کارخانه کبریت را گرفت، اما وقتی دید در تهران آن قدر درخت صنوبر نیست که چوب مورد نیاز کبریت را فراهم آورد، بی خیال آن شد و امتیاز راه آهن شاه عبدالعظیم را گرفت و آنرا ساخت. بعد امتیازش را به یک فرانسوی به نام مرینس داد که او هم کاری نکرد. تا این که پولیاکوف به ایران آمد تا به پشتیبانی دولت روسیه، و در رقابت با بانک شاهنشاهی که انگلیسی ها راه اندازی کردند، بانک استقراضی ایران و روس را تأسیس کند. هدف بعدی پولیاکوف، امتیاز راه آهن ایران بود که بزرگ تر از قد و قواره او بود. لازم بود خودی نشان دهد و توانایی اش را ثابت کند. یکی از کارهایش همین تأسیس اولین کارخانه کبریت سازی در ایران بود که در املاک امین الدوله در الهیه تهران افتتاح شد. پولیاکوف کارخانه کبریت را گز نکرده، بُرید! حساب مقدار چوب مصرفی را نکردند و همین طور حق گمرکی اندکی که واردکنندگان اتریشی و سوئدی و روس می پرداختند. حدود یک سال بعد از آمدن پولیاکوف به ایران، او حامیانش در دولت روسیه را هم از دست داد. پولیاکوف یک سرمایه دار یهودی بود و به خاطر یهودی بودنش، محبوب و مطلوب دربار روسیه نبود. او حمایت دولتی را از دست داد، کبریت ایرانی اش هم به خاطر کمبود چوب و در رقابت با کبریت های وارداتی دوام نیاورد. عطای آنرا به لقایش بخشید و کارخانه تعطیل شد.
نخستین کارخانه های ایرانی تولید کبریت چگونه راه اندازی شد؟
راه اندازی کبریت سازی پولیاکوف و امین الدوله، این ایده در میان ایرانی ها رواج داد که می توانند کارخانه یا حداقل کارگاه کبریت سازی داشته باشند. تا در دوره محمدعلی شاه توسط مهندسان آلمانی، کارگاه کبریت سازی دیگری سال ۱۲۸۶ خورشیدی در تبریز راه افتاد که «کبریت سازی اسلام» نام داشت و برچسب کبریت های آن موجود است. بعد از آن در سال ۱۲۸۷ «کبریت سازی ایرانیان» راه افتاد که کبریتش با برند «اقتصاد» وارد بازار شد. هر دو این کارخانه ها دوام نیاوردند. به علل مختلف، همچون وضع آشفته تبریز در آن سال ها که امکان استمرار تولید کالا را نداشت. بعد از آن در سال ۱۲۹۷ کبریت سازی توکلی و کبریت سازی میرزاحسین واعظ همزمان با هم (با اندکی اختلاف) راه اندازی شدند. هر دو اینها کارگاه کبریت سازی بود و نه کارخانه. یعنی تولیدات محدود و دستی داشتند. اما کارخانه ممتاز که سال ۱۳۰۰ راه اندازی گردید، کارخانه بزرگی بود که به نقل از کتاب «ایران بین دو انقلاب» نوشته یرواند آبراهامیان، یکی از پنج کارخانه بزرگ کشور بود که بیشتر از پنجاه کارگر داشت.
دیدگاه دولت های استعماری آن روز نسبت به کارخانه تولید کبریت در ایران چه بود؟
روس ها مخالف سرسخت تولید کبریت در ایران بودند. آنها به خاطر قرارداد ترکمانچای، حقوق گمرکی کمتری نسبت به سایر کشورها پرداخت می کردند. ازاین رو، کبریت آنها در ایران ارزان تر از بقیه کبریت های وارداتی تمام می شد. از طرفی دولت روسیه قانونی وضع کرده بود که مالیات کالاهای صادراتی را هنگام خروج از کشور به تولیدکننده پس می دادند. یعنی تولیدکننده روسی، برایش به صرفه تر بود که کبریتش را صادر کند تا در داخل روسیه بفروشد. مدتی پس از طریق اندازی کارخانه ممتاز هم آنها با دامپینگ می خواستند کبریت ممتاز را زمین بزنند. همین کار را سال ها قبل از آن، با قند کهریزک کردند و این کارخانه ورشکسته شد. روس ها قند را ارزان تر می فروختند تا کارخانه قند کهریزک نتواند محصولش را به فروش برساند. روس ها در تلاش بودند قندشان را در ایران به فروش برسانند و انگلیسی ها می خواستند چای شان را بفروشند. البته انگلیسی ها، قند هم وارد ایران می کردند، اما قند «گریک» گران تر از قند روس بود. به همین خاطر آنها ترفندهایی به کار گرفتند تا قند روسیه را از دور خارج کنند. ماجرای مضحک آنرا در کتابم نقل کرده ام.
روس ها مخالف سرسخت تولید کبریت در ایران بودند. آنها به خاطر قرارداد ترکمانچای، حقوق گمرکی کمتری نسبت به سایر کشورها پرداخت می کردند. ازاین رو، کبریت آنها در ایران ارزان تر از بقیه کبریت های وارداتی تمام می شد دولت های روس و انگلیس مایل نبودند محصولاتی که بازارش در اختیار آنهاست، در داخل ایران تولید شود و هر اقدامی می کردند تا محصول به نتیجه نرسد. قند کهریزک، کبریت امین الدوله، کاغذسازی اصفهان، نساجی، چرم سازی و… نمونه هایی از این دست است. در دوره قاجار، بخصوص ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه، هر چه در توان داشتند به کار گرفتند تا چیزی از کشور باقی نماند و همه را در چارچوب امتیازهای مختلف، به خارجی ها واگذار کردند. اما در دوره احمدشاه، که مجلس و دولت اختیار بیشتری پیدا کرد، برخی دولتمردان و چهره های ملی تلاش کردند به عوض واگذاری امتیاز به خارجی ها، امتیازات را به سرمایه داران و تجار و بازرگانان ایرانی واگذار کنند. همچون آنها امتیاز دخانیات کردستان که به حاج رحیم اتحادیه داده شد. یا امتیاز صابون پزی و چرم سازی که به هاشم ربیع زاده تعلق گرفت. همینطور امتیاز کبریت سازی آذربایجان که به حاج محمد رحیم و حاج محمد باقر خویی اعطا شد.
امتیازاتی که به سرمایه گذاران داخلی داده شد، در نوع خود پیشرفته و روزآمد بود. مثلاً در امتیاز چرم سازی ربیع زاده برای اولین بار، مسئله محیط زیست لحاظ شد و او را موظف کردند که فاضلاب کارخانه اش نباید وارد هیچ رودخانه ای شود. یا امتیاز کبریت سازی آذربایجان، اولین قانون پشتیبانی از کارگران در ایران شمرده می شود. چون که در بند دهم امتیازنامه گفته شده اگر کارگر در حین کار گرفتار سانحه شود، خسارتش را کارخانه باید پرداخت کند. فراموش نکنیم که سیاست های دولت های استعماری در انحصاری کردن بازار مصرف ایران، در نهایت به ضرر خودشان به اتمام رسید. مثلاً در مورد قند، روس ها تمام بازار قند ایران را به دست گرفتند. در زمان جنگ روسیه با ژاپن، که منجر به شکست روسیه شد، واردات قند روسیه کاهش پیدا کرد و قیمت قند در ایران بالا گرفت. اعتراض بازاریان به تصمیم غلط حاکم تهران در تنبیه کردن یک تاجر معروف قند به خاطر گران شدن قند، یکی از علل اصلی انقلاب مشروطه بود. روس ها نمی دانستند انحصاری کردن قند، امکان دارد یک روز، زمینه ساز انقلابی بزرگ در ایران شود.
در کتاب اشاره کرده اید که مصرف کبریت بعد از انقلاب مشروطه رواج عموم پیدا کرد. چرا؟
به چند دلیل. نخست این که از این دوره (حدود سه سال قبل از انقلاب)، آمار واردات کبریت به صورت یکپارچه ثبت و ضبط شد که ما امروز می توانیم مقدار و میزان آنرا ارزیابی نماییم. واردات کبریت، در آن دوره، هر سال رو به افزایش بود. تا قبل از سال ۱۳۰۰ کبریت همواره یکی از پنج کالای مهم وارداتی از روسیه بود. به استثنای سال های جنگ جهانی اول که روسیه درگیر انقلاب داخلی بود، بیشترین واردات کبریت ایران از روسیه بود. کبریت و سیگار و چای از کالاهای به روز و پر مصرف آن دوره بود. اغراق نیست اگر کبریت را یکی از سنگ بناهای اولیه سبک زندگی شهرنشینی نوین و امروزی بدانیم.
دولت های روس و انگلیس مایل نبودند محصولاتی که بازارش در اختیار آنهاست، در داخل ایران تولید شود و هر اقدامی می کردند تا محصول به نتیجه نرسد. قند کهریزک، کبریت امین الدوله، کاغذسازی اصفهان، نساجی، چرم سازی و… نمونه هایی از این دست است تا قبل از رواج یافتن مصرف کبریت، معمولاً مردم آتش را از همسایه ای که تنور یا اجاق روشن داشت، می گرفتند. با هیزم و علوفه خشک، آتش را می گرفتند و سریع، تا قبل از خاموش شدن، آنرا به اجاق یا تنور خود می رساندند. اصطلاح «مگه اومدی آتیش ببری» از همین رسم و رفتار مردمان آن زمان نشأت گرفته است. مثلاً اگر میهمان زودتر از موعدِ مرسوم می خواست که خانه میزبان را ترک کند، می گفتند: «مگه اومدی آتیش ببری»! اما وقتی کبریت رایج شد، دیگری کسی برای گرفتن آتش، درِ خانه همسایه را نمی زد و آرام آرام، وابستگی همسایه ها به یکدیگر کمتر شد. به صورتی که امروزه، همسایه ها نه فقط به هم وابسته نیستند، بلکه حتی نام و نشان همسایه دیوار به دیوارشان را هم نمی دانند!
تولید کبریت داخلی چه تأثیری بر صنعت ایران در آن دوران گذاشت؟
در دوره پهلوی اول، به سبب مصرف فراوان و تولید نسبتاً ارزان، کبریت مورد توجه قرار گرفت. کبریت کالایی بود که مصرفش تضمین شده بود و تولیدات داخلی کفاف مصرف را نمی داد. تا اواسط جنگ جهانی دوم (حدود سال های ۱۳۲۰ تا ۲۲) هنوز نیازمند واردات کبریت بودیم، اما بعد از جنگ که هنوز اوضاع سر و سامان نگرفته بود، هر کسی می توانست در کارگاهی کوچک، بدون مجوز و نظارت دولت، کبریت تولید نماید. حتی در همان سال ها و در بحبوحه استقلال پاکستان از هند، این کشور خیلی از کالاهایش را از ایران تأمین می کرد، همچون کبریت. در دهه های ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ کارخانه ها و کارگاه های بسیاری پا گرفتند که هدف شان تولید کبریت و صادرات به پاکستان بود. یعنی علاوه بر مصرف داخلی، صادرات کبریت هم درآمدزا بود.
تولید کبریت به سبب این که کارخانه ها از نیروی انسانی ارزان، مثلاً کودکان و نوجوانان، استفاده می کردند، مقرون به صرفه بود. می توانیم بگوییم کبریت از سال ۱۳۰۱ که امتیاز کبریت سازی آذربایجان تصویب گردید و بخصوص از سال ۱۳۱۰ که قانون انحصار کبریت در مجلس شورای ملی تصویب گردید، تا جنگ جهانی دوم، در کنار کارخانه های قندسازی و نساجی، یک صنعت پیشرو و اساسی محسوب می شد. در دهه ۱۳۲۰ و ۱۳۳۰ یک صنعتِ میانی و خرد بود. صنعتی که بیشتر با کارگاه های کوچک می چرخد. اما در دهه ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ به یک صنعت مکانیزه مبدل می شود. در این دوره چند کارخانه تمام مکانیزه و اتوماتیک با هم به صورت کاملاً حرفه ای به رقابت می پردازند.
از تاریخ تولید کبریت در ایران چه درس هایی می توان برای مسئله تولید در ایران امروز گرفت؟
سیر تحول تولید کبریت در ایران، نمونه خوبی برای ارزیابی تولید کالای داخلی است. مرحوم میرزاحسین واعظ که از مبارزان مشروطه خواه و ضداستبداد و ضد استعمار (روسیه) بود، بعد از جنگ جهانی اول و حوادث تبریز در آن سال های مبارزاتی، تصمیم می گیرد برای رفع احتیاج مردم به کبریت روسیه، کارگاه تولید کبریت راه اندازی کند. او که هنوز در حال و هوای دوران مبارزه و محاصره بود، روی کبریت هایش شعارهای میهنی و ضد استبدادی چاپ کرد، اما از کیفیت کبریت هایش غافل شد. در نتیجه کبریت های او، نتوانست در بازار مصرف جایی پیدا کند.
زمانی دیگر، دولت و مجلس تمام قد پشت کبریت سازی آذربایجان ایستادند، از مالیات معافش کردند، مالیات حمل و نقل و کشتی رانی و… را همه بخشیدند تا بتواند پا بگیرد و محصول خوب و قابل رقابت با کبریت های فرنگی و روسی تولید نماید. اما با همه آن حمایت ها، نه از نظر کمی و نه از نظر کیفی نتوانست ما را از واردات کبریت بی نیاز کند. همین طور در دهه ۱۳۶۰ که همه کارخانه های بزرگ کبریت سازی، زیر نظر دولت، وزارت بازرگانی، وزارت صنایع و… بود، اما به سبب سوء مدیریت و شرایط خاص زمان جنگ، تمام آن کارخانه ها با ضرر و زیان فراوان کار می کردند و بعد از جنگ هم دولت مجبور شد آنها را با بدهی های سنگین، به صاحبان اولش باز گرداند.
سیر تحول تولید کبریت در ایران، نمونه خوبی برای ارزیابی تولید کالای داخلی است. مرحوم میرزاحسین واعظ که از مبارزان مشروطه خواه و ضداستبداد و ضد استعمار بود، بعد از جنگ جهانی اول و حوادث تبریز در آن سال ها، تصمیم می گیرد برای رفع احتیاج مردم به کبریت روسیه، کارگاه تولید کبریت راه اندازی کند تنها دوره موفق، همان دهه ۱۳۴۰ و ۵۰ بود که دولت مستقیماً هیچ حمایتی نکرد: نه معافیت مالیاتی، نه انحصارسازی منطقه ای و… فقط به سرمایه گذاران اجازه داد تا با هزینه خودشان ماشین آلات مکانیزه وارد کنند و با برداشتن قوانین دست و پا گیر، اجازه داد با هم به رقابت حرفه ای بپردازند. مثلاً قبل از آن تولیدکننده کبریت موظف بود برچسب کبریتش را فقط در چاپخانه مجلس شورای ملی چاپ کند. آن هم با تأخیرهای چند ماهه و حتی گران تر از سایر چاپخانه های دولتی دیگر مثل چاپخانه بانک ملی. نه حمایت مالی مستقیم از تولیدکننده و نه ممنوعیت واردات، هیچکدام راهگشا نبود. تنها راه، بسترسازی مناسب برای حرکت و پیشرفت حرفه ای هاست.
وضع قوانین غیرتخصصی و دخالت نهادها و ارگان های مختلف، تولید را به بن بست می رساند. باید هر کالا را مانند یک فرد بالغ و عاقل دانست که خودش می تواند راهش را پیدا کند، به شرطی به آن اعتماد نماییم. نه آنها را نُنُر و لوس نماییم و نه عقده ای و گرفتار کمبود. همین رفتار را حالا دولت با خودروسازان داخلی دارد. آنها که تولیدکنندگان چهل ساله اند، مثل بچه های لوس برخورد می کند، اگر فروش شان کم شود، به مردم وام می دهند تا محصول آنها را بخرند. یا در شرایط خاص، قوانین را زیر پا بگذارند و کالایی را که فروخته اند، تحویل ندهند. اگر این چهل ساله ها هنوز این قدر کودک هستند، چه ضرورتی دارد از بودجه عمومی کمک شان کنید تا رشد کنند. با هر صنعت و کالایی باید مانند آدم های عاقل و بالغ برخورد کرد نه مثل بچه های لوس که همیشه طفره می روند، مسئولیت نمی پذیرند و دیگران را مقصر می دانند. عقلانیت تنها راه است، نه حمایت و نه ممنوعیت.
منبع: جاوید شو
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب