یادداشتی به قلم روزبه صدرآرا
مهمیز امر تراژیك: ورود به تماشای 11 جریحه روح
جاوید شو: امینی در 11 جریحه روح دراماتورژی لحظه تكوین نفس مدرن را با ایجاز و شدت و خشونتی تمام عیار، بر دوش این ماشین عاصی غران، همو نیروی امر تراژیك انداخته است و این هملت ماشین درام اوست.
به گزارش جاوید شو به نقل از مهر، روزبه صدرآرا، نویسنده، مترجم و منتقد حوزه فرهنگ و مترجم کتاب هایی چون «ایدئولوژی و سازوبرگ های ایدئولوژیک دولت» اثر لویی آلتوسر و «تفکر در میانه دلوز و کانت: یک مواجهه غریب» نوشته ادوارد ویلت و مت لی، به مناسبت به صحنه رفتن نمایش «۱۱ جریحه روح» به نویسندگی و کارگردانی فرزاد امینی، یادداشتی را در اختیار مهر گذاشته است. این نمایش که اقتباسی است از همه داستان های «سه قطره خون» صادق هدایت است از تیرماه در تئاتر مستقل تهران به روی صحنه رفته است.
چه چیز ما را به پیش می راند؟ یک رانه، یک صائق: نفوس. نفسی که گرسنه چیزی است. نفسی که فرسوده یک سیکل معیوب تاریخی است. نفسی که در طلیعه مدرنیته فارسی (از مشروطه بدین سو) خودرا باز می شناسد و به رسمیت می شناسد و می خواهد حق و حقوق خودش را، حدود و ثغور خودش را ملتفت شود. این نفس دوپاره است و همین دوپارگی جریحه دارش کرده، از این یکسو نفسی بوده کور در بین بوران وضعیت بهیمه خویش و از طرف دیگر نفسی است که کورمال کورمال به جست وجوی «خود» برآمده و «مساله انگیز» شده برای خودش. این لحظه تکوین نفس مدرن است با تمامی جراحات و نگون بختی اش، با پای فرسوده و دهانی گرسنه.
نفس گرسنه چیزی است؛ اگر از این عبارت معنای هابزی مراد شود، نفس در وضع طبیعی همیشه گرسنه است و درنده و بهیمی. اگر می بینیم نیچه در قصص الحیوانات خویش «چنین گفت زرتشت» چنین استادکارانه به زوایای کور و کر نفس بهیمه بشر می پردازد، پیش تر دریافته بوده که این دراماتورژی بنیادین در مقام یک هستی شناسی رادیکال می تواند نفس را به مساله انگیزی اش – چنانکه اشاره شد – هدایت کند. نیچه پرسش هابزی نفس بشری را برمی گیرد و به شکلی ریشه ای آنرا از پوسته بهیمی اش برمی کشد: اینک آن انسان!
نفس که فرسوده است. دلوز کار فیلسوف را خلق مفهوم و در معنای دراماتیک کلمه، خلق پرسونای مفهومی می داند. فرسوده یک پرسونای مفهومی است که دلوز با ارجاع به متون بکت خلق کرده است. فرسوده خسته نیست؛ خسته کمی می آرامد تا استخوان هایش سبک شوند، فرسوده از پا نمی نشیند و به رفتنِ همیشه ادامه می دهد بی آنکه دمی بیاساید. او از جنس سیزیف کاموست. این نفس پیش گفته، تصور تنانی یا هیبت امر تراژیک است. و اینجاست که ما با مولف «۱۱ جریحه روح» رودررو می شویم؛ فرزاد امینی پیش تر در «ترس و لرز» این نیروی امر تراژیک را دراماتورژی کرده بود و خبر از اکسپرسیونی بدیل از نگره دراماتیک خود می داد. حالا در «۱۱ جریحه روح» این نگره را با جدیت تام و تمام در سه ساعت بلاوقفه و با شور و حدتی چشم گیر و نفسگیر، پی گرفته است.
امینی در «۱۱ جریحه روح» دراماتورژی لحظه تکوین نفس مدرن را با ایجاز و شدت و خشونتی تمام عیار، بر دوش این ماشین عاصی غران، همو نیروی امر تراژیک انداخته است و این «هملت ماشین» درام اوست. دقیقتر، این «هملت ماشین» «به تاسی از هاینر مولر» در جهان دراماتیک مولف «۱۱ جریحه روح» بازیابی و نگهداشت نیروی نظری امر تراژیک است؛ از تراژدی به مثابه فرم اندیشگی یونانی و امر تراژیک در مقام مدرنیسم موجود در ایده ئالیسم آلمانی از یکسو، و پاساژهای هدایت – چوبک «و نیما – نصرت» از طرف دیگر است. این قلب یا بطن درام نظری اوست.
مآلاً امینی با نقب و ورود به قصه حضرت یوسف مقابل السلام و تقدیم این نمایش بدان حضرت، وجهی غریب، سودایی و تئولوژیک به خوانش خود از ۱۱ قصه «سه قطره خون» به قلم صادق هدایت و به تعبیر خودش «۱۱ جریحه روح» بخشیده است؛ این نمونه رادیکالیسم نظرگیری است که امروزه در بازار مکاره فرهنگی خودمان «… که از آن سوی دیگر است» به صراحت یکه و یگانه است. گویی که امینی همیشه در گوش ما می خواند به قول براهنی «اگر صادق باشیم، با زخم می میریم.»
منبع: جاوید شو
این پست جاوید شو را پسندیدید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب